Bu zamanlarda toplumda en çok adalet, hukuk, haksızlık söylemleri ya da karşı söylemler popüler. Biz de çalışmalar ve yazılarımızda hak, hukuk, adalet kavramlarına, zaman zaman isyanlarına, kurallar, kavramlar ve felsefi bilimler açısından pek çok zaman dokunur olduk.
Bu işlere bakan Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, adli ve idari yargı komisyonlarına her yıl rapor yayımlama yükümlülüğü getirerek görev vermiş. Geçtiğimiz günlerde gerek bakanlık sayfasında gerekse illerin adli web sitelerinde bu raporlar, tüm ayrıntısıyla paylaşılmış.
Konuya ilgililerin, bilhassa hukukçuların, basının, politikacıların ve özellikle de sosyal bilimcilerin bu raporlara kendi perspektifleri ile derinden bakmalarını, incelemelerini, gözlemlerini toplumla, yönetimle, tüm ilgili kurum ve kuruluşlarla faydacı yaklaşımla paylaşmalarını öneririm. Adliyelerin fiziki yapısından personel durumuna, dava türleri, en çok karşılaşılan suç türlerinden bu türlere ilişkin bilgilere, C. Başsavcılıklarının durumlarına kadar birçok konuda hazırlanan veriler ve bilgiler faaliyet raporlarında en ince ayrıntısına kadar yer almakta.
Toplum iç politik söylemler bataklığında yürürken hatta bazen boğulurken, raporlarda, istatistiklerde yer alan bilgiler ezber bozan pek çok gerçeklikle pek çok hayati sorunumuzda bilimsel açıdan bakmamızı, dolayısıyla mutlaka bakış perspektifimizi geliştirmeye yarayacaktır.
Nihayetinde karşılaştığımız, rastladığımız, hissettiğimiz ya da gözlemlediğimiz “Adalet yok”, “Adalet kalmamış” söylemleri, adaletin neden geciktiği türünden haklı ya da eksik ya da haksız söylemlerine bir başka perspektifle yaklaşma olanağına sahip olabiliriz.
Raporda yer alan Bursa Adliyesi için çarpıcı birkaç istatistik bilgi, sayı ve manzarayı paylaşmak isterim. Linkini de buraya bırakıyorum:
Chromeextension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://rayp.adalet.gov.tr/resimler/90/dosya/2024-yili-faaliyet-raporlar0000307-04-20251-47-pm.pdf
(Tekraren ilçeler ve (istinaf) bölge adliye mahkemeleri ile idari yargı teşkilatına, merkez teşkilatına ve ülkemizin adli alandaki 2024 yılı komple sair adli ve istatistikî bilgilerine bakanlık sayfasından ulaşabilirsiniz.)
Nihayetinde il ve ilçelerin tüm mahkemelerinin çalışan sayısı, cinsiyeti, dosya türleri, karara bağlanma oranları, her tür istatistik bilgisi var. Mahkemelerdeki dava ve suç türlerine göre davaların ortalama bitirilme süreleri mesela.
Ceza işlerine göz attığımızda 2024 yılında Bursa Cumhuriyet Başsavcılığına toplam 157.487 soruşturma dosyası gelmiş, 2023 yılından 197.416 soruşturma dosyası da 2024 yılına devretmiş, yani sadece Bursa’daki savcılarımızda biriken suç dosyası sayısı geçen yıl için 350 küsur bin. 205.160 dosya da 2025 yılına devredilmiş. Dosya sayısında 2020’ye göre yüzde 50’ye varan artış var. Geçtiğimiz yıl Bursa’da 48.433 dosya hakkında iddianame ile kamu davası açılmış. 80.396 dosya hakkında da takipsizlik kararı verilmiş. Uzlaştırma bürosunda 16 bine yakın dosyanın yarısına yakınında uzlaşma sağlanırken, yarısında uzlaştırma mümkün olamamış.
700 bin icra dosyası var yedi müdürlükte. Bunların yüzde 90’ı kapanmamış durumda. (Raporun 294. sayfası)
Sadece merkez Bursa Adliyesinin mali bütçe giderleri 2.191.048.699,28 TL; dolar cinsinden 50 milyon dolar civarlarında diyelim. Buna istinaf ve ilçeleri dahil ettiğimizde tahmini bütçe yıllık 100 milyon doları bulabilir. Bursa merkez adliyede yine 230 hâkim, 153 savcı ve 2 bine yakın personel çalışıyor.
Ve daha pek çok hayati bilgi, fotoğraf ve istatistiksel şeyler.
Ne diyelim?
Bir başka perspektifle adaleti sağlamak, adil bir toplum yaratmak da epey ciddi, meşakkatli ve bütçe gerektiren iş.
Derin saygılarımla
