Şirketler, kimi zaman ortaklıkların sona ermesi isteğiyle, kimi zaman faaliyet alanlarının çoğalması ve bu faaliyetlerin farklı organizasyon yapıları altında farklı şirketlerce yürütülmesinin daha verimli olacağı amacıyla, şirket bölünmesi yoluna gitmektedirler. TTK uyarınca, sermaye şirketleri ve kooperatifler; yine aynı şirket türlerine bölünebilirler. Burada önemli olan husus, bölünmenin türüdür.
Şirketin tam bölünmesinde, bölünmek istenen şirketin tüm malvarlığı bölümlere ayrılıp, diğer şirketlere devrolunur. Bölünmüş olan şirketin en az 2 farklı şirkete dönüşmüş olması gerekecektir. Yeni kurulacak olan şirketlere ayni sermaye konulması gerekmez. Bölünen şirketin ortaklarına, devralan sermaye şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri verilir.
Kısmi bölünmede ise, bölünmek istenen şirket ortadan kalkmaz. Bir şirketin bir kısım malvarlığı, yeni veya mevcutta var olan bir şirkete devredilir. Bölünen şirketin hissedarları, devralan şirket hissedarı haline gelecektir. Devralan şirkete ayrı bir ayni sermaye konulmasına gerek yoktur. Bunun dışında, yavru şirket kurma yoluyla kısmi bölünme yapılır ise, yeni kurulan yavru şirkete, bölünen şirketin bölünmüş olan malvarlığı, ayni sermaye olarak konulur. Yavru şirketin tam hissedarı, bölünmüş olan ana şirkettir.
Birleşme ve bölünme gibi şirket yeniden yapılandırılması işlemlerinde en temel kurallardan biri de ortaklık sıfatının korunmasıdır. Ana şirketin bölünen paylarının sağladığı değer, payların devredildiği şirkette aynı değerde olmalıdır. Devralan şirketin intifa senedi, oysan yoksun pay ve özel hak sahiplerine tahsis ettiği hakların, Bölünme Sözleşmesi veya Bölünme Planında gösterilmesi zorunludur.
Bölününce hissedarlık oranları hakkında ise ikili bir ayrım vardır. Oranların korunduğu bölünme; bölünen şirketin ortaklarına, devralan tüm şirketlerde, bölünen şirkette mevcut payları oranında şirket payları tahsis edilmesi halidir. Ancak buradan, devralan şirketteki pay oranları ile bölünen şirketteki pay oranlarının aynı olacağı anlamı çıkmaz. Bölünen şirketin bölündüğü bölüm üzerinden, devralan şirketlerde tahsis edilen paylar bakımından, aynı orana sahip olurlar. Misalen devralma yoluyla yapılan bölünmelerde; şirketin %40'ı bölünüyor ve A hissedarının bu şirkette %50 payı bulunuyor ise, o paydaşın bölünen şirketteki %20 hissesi, devralan şirkete aktarılır. Ancak bu bölünme, yeni kuruluş yoluyla kısmi bölünme olsa idi, o zaman A hissedarının devralan şirketteki hisse oranıyla bölünen şirketteki hisse oranı aynı kalacaktı. Yavru şirket kurma yoluyla oranların korunduğu bölünme yapılsa idi, bu yavru şirketin tam hissedarı, bölünen şirket olmuş olacağı için, burada bu tartışmalara girilmeyecekti.
Oranların korunmadığı bölünme ise; bölünen şirketin ortaklarına, devralan şirketlerde, bölünen şirkette mevcut sermaye payı oranlarından farklı oranlarda şirket payları tahsis edilmesine denmektedir. Ancak burada yine de ortaklık sıfatının korunması ilkesi devam eder. Bölünen şirketin ortaklarının sahip olduğu sermaye paylarının değeri ve tanıdığı hakların korunması gerekir. Devralan şirketlerden bölünen şirkette mevcut sermaye payı oranından daha fazla pay alan ortağın, bölünen şirketteki sermaye payı oranının azaltılması lazım gelir. Bu ihtimalde, bölünen şirketin ortağı, devralan şirket veya şirketlerden pay alarak, bölünen şirketten tamamen ayrılabilir. Limited Şirketlerde normalde bu gibi bir ayrılma hakkının var olmaması, Limited Şirketler için bu yöntemi cazip kılmaktadır. Bu bölünme türü, ortaklara bölünme konusunda tam hakimiyet tanır.
Bölünmenin sonucunda alacaklıların alacaklarını alamama tehlikesi ortaya çıkar. Kanun bunu da düzenlenmiştir. Eğer kısmi bölünmede, bölünen şirketin kalan net malvarlığının şirket borçlarını karşılamaya yeterli olduğuna ilişin işlem denetçisi raporu alınırsa, şirketin alacaklılara teminat vermesi zorunluluğu yoktur. Aksi takdirde, şirketin alacaklıları ilan yoluyla bu konuda bilgilendirilir. Ortakların bu bölünme kararından önceki sorumlulukları ise, bölünmeden itibaren 3 yıl daha devam eder.
Bölünme işlemi, Bölünme Sözleşmesi ile yazı altına alınır. Bölünme sözleşmesinde, bölünen payların oranı, payların değişim tarzları, denkleştirme tutarları, tahsisler ve malvarlıkları, devralan şirkete geçen işler gibi hususlar bulunur. Söz konusu sözleşmenin içinde bir de bölünme planı yer alır. Bölünme planının içeriği yine kanunda belirtilmektedir. Ancak KOBİ'ler, işlem denetçisi tarafından oluşturulacak Kobi raporu karşılığında, ortakların oy birliğiyle, bölünme planı hazırlanmasından vazgeçebilirler. Yine denetleme raporu adı altında raporlar ve finansal tablolar da hazırlanır, ancak, yine Kobi'ler, oybirliği ile bu denetleme raporuna ilişkin inceleme haklarından feragat edebilirler. Bu durumda, inceleme süresi olan 2 ay beklenmeden, işlemlere devam edilebilir. Devamında bu sözleşme ve plan Genel Kurula sunulur. Tüm bu bölünme işlemleri Harçlar Kanunu uyarınca harçlardan, KDV Kanunu uyarınca KDV'den muaftırlar.
İşe yaraması dileklerimle...
Şirketin tam bölünmesinde, bölünmek istenen şirketin tüm malvarlığı bölümlere ayrılıp, diğer şirketlere devrolunur. Bölünmüş olan şirketin en az 2 farklı şirkete dönüşmüş olması gerekecektir. Yeni kurulacak olan şirketlere ayni sermaye konulması gerekmez. Bölünen şirketin ortaklarına, devralan sermaye şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri verilir.
Kısmi bölünmede ise, bölünmek istenen şirket ortadan kalkmaz. Bir şirketin bir kısım malvarlığı, yeni veya mevcutta var olan bir şirkete devredilir. Bölünen şirketin hissedarları, devralan şirket hissedarı haline gelecektir. Devralan şirkete ayrı bir ayni sermaye konulmasına gerek yoktur. Bunun dışında, yavru şirket kurma yoluyla kısmi bölünme yapılır ise, yeni kurulan yavru şirkete, bölünen şirketin bölünmüş olan malvarlığı, ayni sermaye olarak konulur. Yavru şirketin tam hissedarı, bölünmüş olan ana şirkettir.
Birleşme ve bölünme gibi şirket yeniden yapılandırılması işlemlerinde en temel kurallardan biri de ortaklık sıfatının korunmasıdır. Ana şirketin bölünen paylarının sağladığı değer, payların devredildiği şirkette aynı değerde olmalıdır. Devralan şirketin intifa senedi, oysan yoksun pay ve özel hak sahiplerine tahsis ettiği hakların, Bölünme Sözleşmesi veya Bölünme Planında gösterilmesi zorunludur.
Bölününce hissedarlık oranları hakkında ise ikili bir ayrım vardır. Oranların korunduğu bölünme; bölünen şirketin ortaklarına, devralan tüm şirketlerde, bölünen şirkette mevcut payları oranında şirket payları tahsis edilmesi halidir. Ancak buradan, devralan şirketteki pay oranları ile bölünen şirketteki pay oranlarının aynı olacağı anlamı çıkmaz. Bölünen şirketin bölündüğü bölüm üzerinden, devralan şirketlerde tahsis edilen paylar bakımından, aynı orana sahip olurlar. Misalen devralma yoluyla yapılan bölünmelerde; şirketin %40'ı bölünüyor ve A hissedarının bu şirkette %50 payı bulunuyor ise, o paydaşın bölünen şirketteki %20 hissesi, devralan şirkete aktarılır. Ancak bu bölünme, yeni kuruluş yoluyla kısmi bölünme olsa idi, o zaman A hissedarının devralan şirketteki hisse oranıyla bölünen şirketteki hisse oranı aynı kalacaktı. Yavru şirket kurma yoluyla oranların korunduğu bölünme yapılsa idi, bu yavru şirketin tam hissedarı, bölünen şirket olmuş olacağı için, burada bu tartışmalara girilmeyecekti.
Oranların korunmadığı bölünme ise; bölünen şirketin ortaklarına, devralan şirketlerde, bölünen şirkette mevcut sermaye payı oranlarından farklı oranlarda şirket payları tahsis edilmesine denmektedir. Ancak burada yine de ortaklık sıfatının korunması ilkesi devam eder. Bölünen şirketin ortaklarının sahip olduğu sermaye paylarının değeri ve tanıdığı hakların korunması gerekir. Devralan şirketlerden bölünen şirkette mevcut sermaye payı oranından daha fazla pay alan ortağın, bölünen şirketteki sermaye payı oranının azaltılması lazım gelir. Bu ihtimalde, bölünen şirketin ortağı, devralan şirket veya şirketlerden pay alarak, bölünen şirketten tamamen ayrılabilir. Limited Şirketlerde normalde bu gibi bir ayrılma hakkının var olmaması, Limited Şirketler için bu yöntemi cazip kılmaktadır. Bu bölünme türü, ortaklara bölünme konusunda tam hakimiyet tanır.
Bölünmenin sonucunda alacaklıların alacaklarını alamama tehlikesi ortaya çıkar. Kanun bunu da düzenlenmiştir. Eğer kısmi bölünmede, bölünen şirketin kalan net malvarlığının şirket borçlarını karşılamaya yeterli olduğuna ilişin işlem denetçisi raporu alınırsa, şirketin alacaklılara teminat vermesi zorunluluğu yoktur. Aksi takdirde, şirketin alacaklıları ilan yoluyla bu konuda bilgilendirilir. Ortakların bu bölünme kararından önceki sorumlulukları ise, bölünmeden itibaren 3 yıl daha devam eder.
Bölünme işlemi, Bölünme Sözleşmesi ile yazı altına alınır. Bölünme sözleşmesinde, bölünen payların oranı, payların değişim tarzları, denkleştirme tutarları, tahsisler ve malvarlıkları, devralan şirkete geçen işler gibi hususlar bulunur. Söz konusu sözleşmenin içinde bir de bölünme planı yer alır. Bölünme planının içeriği yine kanunda belirtilmektedir. Ancak KOBİ'ler, işlem denetçisi tarafından oluşturulacak Kobi raporu karşılığında, ortakların oy birliğiyle, bölünme planı hazırlanmasından vazgeçebilirler. Yine denetleme raporu adı altında raporlar ve finansal tablolar da hazırlanır, ancak, yine Kobi'ler, oybirliği ile bu denetleme raporuna ilişkin inceleme haklarından feragat edebilirler. Bu durumda, inceleme süresi olan 2 ay beklenmeden, işlemlere devam edilebilir. Devamında bu sözleşme ve plan Genel Kurula sunulur. Tüm bu bölünme işlemleri Harçlar Kanunu uyarınca harçlardan, KDV Kanunu uyarınca KDV'den muaftırlar.
İşe yaraması dileklerimle...
Sayı: 1151 - Sayı'nın Kapağı
