Sevgili okurlar, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu yıllardaki
ekonomisini ve 100 yıl sonraki durumu yazı ve rakamlarla
ifade etmeye çalışacağız.
A.KURULUŞ YILLARINDA
TÜRKİYE CUMHURİYETİ EKONOMİSİ:
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ve dünyada yerini alması
Lozan Barış anlaşması veya Lozan Konferansı ile başlar. Osmanlı
İmparatorluğu dönemindeki sistem tamamen değişmiştir. En
önemlisi kapütilasyonların kaldırılmasıdır. Bu yazıyı okuyan vatandaşlar
özellikle Lozan Konferansının önemini anlamalıdır.
Lozan Barış Anlaşması Lozan Konferansı 20 Kasım 1922’de İsviçre
Konfederasyonu Cumhurbaşkanının açılış konuşmasıyla başladı.
Kapitülasyonlar, Musul konusu, Osmanlı borçlan, İstanbul’un
ve Boğazların Müttefik askerleri tarafından boşaltılması üzerinde
derin anlaşmazlıkların belirmesine yol açtı ve Konferans görüşmeleri
4 Şubat 1922’de kesildi. 23 Nisan 1923’te tekrar başlayan görüşmeler,
24 Temmuz’da Lozan Barış Antlaşması’nın ve buna ekli
diğer belgelerin imzalanmasıyla sona erdi. (Erhan,2009;196-197).
Lozan Barış Antlaşması 143 maddeden oluşmuş ve 4 bölüm halinde
düzenlenmiştir.
1)Sınırlar
2) Boğazların Statüsü
3) Ekonomik ve Mali Hükümler:
l Kapitülasyonlar bütün sonuçlarıyla kaldırılacaktır. Ancak bazı
Batılı uzmanlar Türk adliyesini düzenlemek için 5 yıl süreyle Türkiye’de
danışmanlık görevi yapacaklardı.
l Osmanlı Borçları, Osmanlı Devletinden ayrılan ülkeler arasında
paylaşılacak ve Türkiye’nin payına düşen borçların ödenmesi
belirli taksitlere bağlanacaktır.
l Yunanistan’dan istenen tamirat bedeli karşılığında Karaağaç
Türkiye’ye verilecektir.
4) Azınlıkların Statüsü belirlenmiştir.
1923’de Türkiyenin Nüfusu 12.584.000 (onikimilyonbeşyüzseksendörtbin
kişi)
1927’de 13.648.270 kişi, şehir nüfusu 3.305.879 Köy nüfusu
10.342.391 dir.
1923’de Toplam gelir 953 milyon TL. karşılığı 570 milyon dolar
olup kişi başına milli gelir 76 TL. karşılığı 45 dolardır. ($)
1924 yılında büyüme hızı tarımda %27,2 sanayide (_%7,1) hizmetlerde
%3,5 GSMH de ise %14,9’dur.
1930 yılında elektrik üretimi 106 milyon KWH, şeker 13.000 ton,
Çimento 268.000 ton.
Enflasyon 1924 yılında %10’dur. Enteresan olan 1926’da enflasyon
(-%8,5 ) dur.
1923 yılında ihracat 51 milyon$, ithalat 87 milyon $ olup açık 36
milyon dolardır.
1923-24 döneminde ilkokulda 342.000 öğrenci, 10.238 öğretmen,
ortaokulda 6.000 öğrenci, 796 öğretmen, lisede 1000 öğrenci,
513 öğretmen, meslek lisesinde 7000 öğrenci, 583 öğretmen, yüksek
öğretimde 3.000 öğrenci, 307 öğretmen bulunmaktadır. Kuruluş
yıllarımızla ilgili yazacağım rakamlar bu kadardır.
BUGÜN TÜRKİYE EKONOMİSİ
Gelelim bugüne:
2022 yılında TEFE (toptan eşya fiyatları) enflasyonu %97,7 yıl
sonu ortalama
Enflasyonu %128,5 TÜFE (tüketici fiyatları) enflasyonu %54.3 ortalama
ise %72,3’dür.
2021 yılında nüfus 84.147.000, kişi başına GSYH ($) 9.539 kişi başına
GSYH TL. olarak 85.672 TL’dir.
Brüt dış borç stoku 2023 yılında 475,6 milyar dolar, 2022 yılı ihracatı
254,2 milyar $. İthalat 364,4 milyar $, cari açık 110,2 milyar $’dır.
2023 yılı turizm gelirinin 60 milyar $ olması beklenmektedir.
Uzun uzun başka şeyler yapmaya, yorumlara lüzum görmedim.
Bu rakamlar zaten gerekli bilgiyi veriyor. Ama özellikle kapütilasyonların
kaldırılması bile Cumhuriyetin kurucularına sonsuz teşekkür
etmemizi gerekli kılıyor. (Bana göre)
Bundan sonra bu ülkenin vatandaşlarının 100 yıllık gelişmeyi de
görerek, kuruculara ve bu ülkeye layık olacak çalışmalarda bulunmalıdırlar.
