Semih AYDIN – Göksel BAŞARAN
Türkiye’nin sanayi ve üretim merkezlerinden biri olarak otomotiv, tekstil ve makine sektörlerindeki güçlü konumuyla ülkemizde ve dünyada ün salan Bursa, son dönemde savunma sanayi alanında da büyüme hedefleri doğrultusunda adım atıyor. Bursa’nın savunma sanayindeki büyüme çabaları desteklenirken, iş insanları Bursa’nın halen savunma sanayinden hak ettiği payı alamadığı görüşünde.
Levent Kerim UÇA
Saha İstanbul Genel Sekreteri
Bursa tecrübesini yansıtmalı
Küresel askeri harcamalara baktığımızda son 20 yılda yüzde 5 artışla, 2022 yılında 2.2 trilyon dolara ulaştığını görüyoruz. Ülkemizde ise savunma ve havacılık sektör cirosu son 10 yılda yüzde 10’luk bir artış sağlayarak 12.2 milyar dolara ulaştı. Kıbrıs Barış Harekâtı ve sonrasında yaşanan ambargolar ile başlayan sektörün gelişimi, tam bağımsız savunma sanayi vizyonu sayesinde büyük platformlarda özgün tasarım ve yerli üretim desteğiyle 2022 yılında 4.4 milyar dolar ihracata ulaştı. Son dönemde yapılan ihracat sözleşmeleri göz önüne alındığında ve platform seviyesinde ürün ihraç etmeye başladığımız değerlendirilirse, ihracatımızın önümüzdeki dönemde hızla artarak 2023 yılında 6 Milyar doları rahatlıkla geçeceğini ve Türk firmalarının dünyada daha fazla etkin olacağını söyleyebiliriz. Bursa’nın otomotiv, tekstil ve makine sektörlerindeki üretim tecrübesini savunma, uzay ve havacılık sektörlerine daha da yansıtmasını beklemekteyiz. Burada büyük bir fırsat olduğunu düşünüyoruz, Bursa bölgesinin sektörden aldığı payın hızla artması mümkündür. Bölgedeki firmalarımızın daha görünür olarak sektöre entegre olmaları gerekmektedir. Örneğin Savunma Sanayii Başkanlığımızın yetenek envanteri portalında EYDEP sertifikası almış firmalardan sadece 40’ı Bursa’da yerleşiktir.
Bu anlamda Bursa bölgesinin otomotiv, tekstil ve makine sektörlerinde elde ettiği kabiliyetlerin savunma, havacılık ve uzay sektörüne aktarılmasında büyük fayda görüyoruz.
Dr. Mustafa HATİPOĞLU
BASDEC Derneği YKB
Üyelerimizin ihracatı 500 milyon dolar
Bursa Uzay Havacılık Kümelenmesi Derneği (BASDEC) Bursa iş dünyasının çatı kuruluşu olan Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) bünyesinde 2013 yılında kuruldu. BASDEC’in kuruluş amacı; güçlü bir otomotiv, makine imalat, tekstil alt yapısı ile Türkiye’nin en önemli sanayi kentlerinden olan Bursa’nın ulusal ve uluslararası savunma, havacılık ve uzay sanayilerine katkı sunmasını ve bu sektörlerden pay almasını sağlamak ve aynı zamanda Bursa sanayisinin teknolojik seviyesini yükseltmektir. BTSO çatısı altında 2013 yılında kurulan Kümelenmemizin çalışmalarının neticelerini de almaya başladık. Kümelenmenin getirdiği sinerji ile üye firmalarımız arasında güven, yardımlaşma ve işbirliği halinde ortak hareket etme kültürü gelişti. ROKETSAN ve TUSAŞ’ın Bursa yerleşkelerini faaliyete geçirmesi BASDEC ile işbirliğini daha da artırmış, millileştirme ve yerlileştirme çalışmalarına her üyemizin çalışma alanına göre destek vermesini kolaylaştırmıştır. BASDEC üyesi firmalarımızın sektöre yönelik sistem ve alt sistem sahibi olmak ve yerlileştirme çalışmalarında aktif şekilde yer almak adına yürüttükleri çalışmalarla Bursa, bugün savunma sanayiimizin yüzde 75’ine hizmet verebilecek kapasiteye ulaşmıştır.
BASDEC, 2014 yılında Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen UR-GE desteğinden faydalanmış; eğitim, danışmanlık, fuar destekleri, dış müşteri ilişkileri etkinlikleri için yüzde 75 oranında destek almaya hak kazanmıştır.
BASDEC içinde yer alan firmalarının toplam yıllık ihracatı ortalama 500 milyon dolar, kilogram başına ihracat bedeli ise 33 dolar seviyesindedir.
Savunma Sanayine Bursa’da BUSİAD öncülük etti
Bursa Sanayicileri ve İşinsanları Derneği (BUSİAD) her zaman bu topraklardan aldığını bu topraklara geri verme derdinde olan bir sivil toplum örgütü olarak; savunma sanayiinin güçlü olması gerektiği inancıyla yola çıkarak, sektörde millileşmeyi artırmak ve bu alanda ihracat yapan ülkeler kategorisinde yer almak için Oya Coşkunöz Başkanlığı döneminde, 2012’de kolları sıvadı.
BUSİAD, Savunma ve Havacılık Sanayii İmalatçıları Derneği Üyeleri (SASAD) ile Bursalı sanayicileri, hem Bursa’da, hem Ankara’da bir araya getirdi. Bu amaçlı olarak bir proje pazarı düzenlendi. Altın Ceylan Tesislerinde düzenlenen bu proje pazarında 400’ün üzerinde ikili iş görüşmesi gerçekleştirildi. Bu proje pazarının açılış konuşması zamanın Savunma Sanayi Müsteşarı Murat Bayar tarafından gerçekleştirildi. Başta Aselsan, Roketsan, TAİ gibi sektörün önde gelen vakıf şirketlerinin en üst düzey yöneticileri konuşmalarında beklentilerini anlattılar.
Bu toplantıların ardından uzay, havacılık ve savunma sanayinde bir kümelenme ihtiyacı ortaya çıktı. Bu yolu özenle planlayan BUSİAD, daha sonra BTSO’nun bu süreci devam ettirmesi adına görevi BTSO’ya devretti. Bu küme kuruluşunda kurucu üye olarak da yer alan BUSİAD, kümenin kurulduğu günden beri küme faaliyetlerinin etkin bir şekilde yapılabilmesi için BUSİAD Yönetim Kurulu’ndan 1 kişi ile, küme yönetim kurulunda görev almaktadır.
Orhan İĞREK
İğrek Makina YK Başkanı
Bursa potansiyelini yansıtamadı
1946 yılında Ulu Camii’nin karşısındaki Bakırcılar Çarşısı’nda atölye olarak kurulan firmamız döküm ve marangoz makinaları ana üretim konusuna ilaveten savunma sektörüne küçük de olsa ordumuzun ana tamir tesislerine; bronz ve prinç alaşımlarından o günlerde rulman görevi gören redüktör yatakları, çelik mil yenileme, gövde dökümleri yaparak başladı. Günümüzde otomotiv ve karoser kalıp bölümümüzde; zırhlı, paletli araçlara kalıp ve işlenmiş vasıflı çelik parçalarla hizmet veriyoruz.
Takım Tezgahları Fabrikamızda ürettiğimiz numerik kontrollü, çok eksenli makinalarımız ise savunma sanayii müşterilerimizde milli muharebe (KAAN) Uçağının başta titanyum metal gövdesi olmak üzere ıslah çeliğinden üretilen bomba kalıplarının işlenmesine kadar kullanılmakta.
Aynı şekilde Ar-Ge Merkezimizle birlikte; gelişmesinde önemli konsorsiyum üyesi olarak Mavi Vatanımızı koruyacak savaş gemilerimizin deniz topunun üretilmesinde yüzde 40 oranında katkımız olmakta.
Mustafakemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi’nde yer alan yeni tesislerimizde Aralık 2023 tarihinden itibaren 100 ton ve üzerindeki parçaları dökebileceğiz. Ülkemizin ihtiyacı olan gemi motorlarının dökümü ve talaşlı imalatına ait ayrıca yatırımlarımız devam etmekte.
Bursamız savunma sanayiine yönelik henüz üretim potansiyelini yansıtamadı. Atılan adımlar ve organizasyonlar pansuman niteliğinde ve cılız kalmaktadır. Sanayi üretiminin her dalında Bursamızın potansiyelini yansıtabilmek için sanayi ve ticaret odasının ayrılması ile teknoloji bilen yönetimin gelmesi gerekmekte.
Ahmet ÖZKAYAN
Ermaksan YKB Vkl. ve Gen. Md.
Etkin çalışmalar yürütüyoruz
Ülkemizin geçmişte büyük oranda dışa bağımlı olduğu savunma ve havacılık sanayilerindeki özellikle son yıllarda atılan adımlar ve yerlileşme çalışmaları, Türkiye’nin bugününe ve geleceğine çok değerli katkılar sağlıyor.
Baktığımızda savunma sanayisinde bir şey üretmek, geçmişte gerçekten zordu. Şu anda kapılar sonuna kadar açık.
Ülkemizin en önemli sanayi kentlerinin başında gelen Bursa da halihazırda mevcut üretim yetkinliği ve teknolojik altyapısı ile savunma sanayisi ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılıyor. Bursa’nın sahip olduğu ekosistemin giderek güçlenmesi de bu alanda ileride daha da iyi çalışmaların gerçekleştirilebileceğine işaret ediyor. Ermaksan olarak, kurulduğumuz günden bu yana yüksek teknolojilerin sivil ve askerî alanlarında aygıtlar, düzenekler ve sistemler kurgulayan, üreten, tümleştiren savunma sanayi iştirakımız Saver İleri Savunma Teknolojileri ile de ülkemizin savunma sanayisinin daha da gelişimine yönelik etkin çalışmalar yürütüyoruz. Sahip olduğumuz üretim gücünü, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyaçları doğrultusunda özgün ürünler üretme noktasında işin içine katma gayesiyle adımlar atıyoruz.
Özellikle de Optoelektronik Ar-Ge Merkezimizde, Türkiye’nin uluslararası rekabet gücünü artırıcı teknolojiler geliştirmekteyiz. Ülkemizin önemli savunma sanayi şirketleriyle de stratejik iş birliği çalışmalarımız devam ediyor.
Ayhan KORGAVUŞ
Ünver Group YK Başkanı
Lider olmak için engel yok
Savunma sanayi çalışmalarımız18 yıl önce Otokar firması ile başladı. Sonrasında da BMC ve FNSS firmalarıyla çalışmaya başladık. Bu firmalara kauçuk hortum, silikon hortum ve formlu enjeksiyon parçaları üretiyoruz. Savunma sanayii butik ama özel bir sektördür. Her zaman hızlı ve beklenmedik değişikliklere açık bir sektör olmuştur. Bu sebeple savunma sanayi alanındaki büyüme hedeflerimiz doğrudan sektörün dinamiklerine ve mevcut fırsatlara bağlı. Ayrıca savunma sanayiindeki özgün ve nitelikli ürünlerimizle, potansiyel fırsatları en iyi şekilde değerlendirme konusundaki esnekliğimizi de sürdürüyoruz. Herhangi bir fırsat doğduğunda, bu fırsatları hem işimizin sürdürülebilirliği hem de ülke savunmasına katkı sağlama amacıyla ciddiyetle ele alıyoruz.
Bursa sanayisinin otomotiv, makine ve tekstilden gelen yetenekleri, üretim altyapısı ve bu alanda yer almak için sahip olunması gereken sertifikalarıyla savunma sanayisinde iyi ve stratejik bir noktada olduğunu düşünüyorum. Bursa’nın savunma sanayisinden aldığı payı daha da artırması için ve bu alanda lider olmaması için hiçbir engel yok. Ancak bu potansiyeli realize etmek için spesifik savunma sanayisi gereksinimlerini ve stratejilerini anlamak, yerel yetenekleri bu doğrultuda geliştirmek ve iş birliği ağları oluşturmak önemlidir.
Şinasi GÜNEŞ
Bemis Teknik Elektrik YKB
Sertifikasyon sorunu çözülmeli
Dünyanın en stratejik ürünü önce gıda sonra enerji diyebilirim ancak son yıllardaki gelişmelere göre üçüncü sırayı savunma sanayi almış durumdadır. Dolayısıyla savunma sanayi alanında gelişmişlik oranında ülkelerin ağırlığı ve etkinliği olacaktır. Son yıllarda siyasi iradenin de tutarlı olması nedeniyle savunma alanında kayda değer gelişmeler olmaktadır. Savunma sanayi alanında gelişimin olması için teknik personele mutlaka ihtiyaç vardır Bursa’mız tekstil ve otomotiv sektöründe uzun zamandır faaliyet gösteren bir il olması nedeniyle önemli sayıda teknik personel yetiştirmiştir dolayısıyla savunma sanayi alanında başarı göstermesi çok daha kolay olacaktır. Bemis Teknik Elektrik olarak kurulduğumuzdan bu yana endüstriyel elektrik malzemeleri üretmekteyiz ve ürünlerimizi savunma sanayine önemli ölçüde satmaktayız ayrıca üç yıl önce SİA anlaşmasıyla kumanda devrelerini aktarmak amacıyla konnektörler üretmek için stratejik iş birliği anlaşması yaptık ve yerlileştirme kapsamında 12 ürün üretmek için Savunma Sanayi Bakanımız Hulusi Akar’dan sertifikamızı alarak çalışmalara başladık elektro optik sistemler başkanlığıyla yaptığımız anlaşmayla bize verilen numunenin aynısını yaparak fonksiyon testlerini başarıyla tamamladık. Devamında Aselsan‘dan belirlenen numunelerin bize ulaşmasıyla çalışmalarımızı sürdürmeyi planladık şu aşamada numunelerin gelmesini beklemekteyiz. Sanayinde gelişmemiz için en önemli engellerden birisi ürün sertifikasyonu konusudur, her türlü ürünü yapmak özellikle Bursa için çok zor değildir. Amerika’nın, Avrupa’nın vermediği ürünleri üretsek dahi satmak için ve kullanmak için yine Amerika’nın ve Avrupa’nın sertifikalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Dolayısıyla ürünü yapsanız da sertifikalandırmayı yapamadığınız için üretseniz de satamamaktasınız, dolayısıyla ülkemizin acilen sertifikasyon konusunu çözmesi gerekmektedir.
İsmail ÖZCAN
Ottonom Mühendislik YKB
Spesifik konulara odaklanılmalı
Savunma sanayi sektörüne yönelik ilk çalışmalarımızı 2016 yılı itibari ile hayata geçirdik. Bugün Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfına ait tüm şirketlerle çalışmalarımız sürdürüyor. Sektöre ilk adımımızı uçak fikstür kalıplarına yönelik çözümlerimizle attık bugün geldiğimiz noktada çevresel test sistemlerinden, roket rampalarına kadar ihtiyaç duyulan her türlü özel çözümü sağlayabilmekteyiz.
Savunma sanayimizin büyümesi doğrudan bizleri de etkiliyor. Ancak ihraç edilebilir ürün ve çözümler için 2 ana stratejiyi takip ediyoruz. Birincisi Türkiye ile savunma sanayi alanında ülkelerin özel ve kamu kurumları, ikincisi ise savunma sanayinde özellikle havacılık çözümleri üreten ülkeler ve o ülkelerin kurumlarını radarımızda tutuyoruz. Savunma sanayi hassasiyeti yüksek ve ülke çıkarlarını gözeten ana bir sanayi olduğundan 2 stratejimizi titizlikle planlıyoruz.
Mühendislik ve alt yapı anlamında Bursa oldukça kuvvetli bir pozisyonda. Buna lojistik ağını da ekleyebiliriz. Ancak katma değeri yüksek olan spesifik konulara Bursalı firmaların odaklanması başta savunma sanayinden daha çok pay almasını sağlayacaktır.
Otomotiv ve makine sektöründen gelen entelektüel sermayeye daha çok yatırım yapılarak ve mevcut parkurların iyileştirilmesi ile bunu başarmak mümkün. Göreceli olarak Bursalı firmalarımızın sektörde başarılı işlere imza attığını görüyoruz ancak pay olarak sektörün genel ortalamasının altında diyebiliriz. Nasıl bugüne kadar Bursa otomotiv ve tekstil ile anılıyorsa firmalarımızın artması ve katma değerli işleri ile bu sektörlerle de ‘havacılık ve savunma sanayi’ anılması mümkün.
Burak ULCAY
Bumesh Technics Kurucu Ort.
Sanayi ilişkileri geliştirilmeli
BUMESH TEKNİK olarak 2023 başında savunma sanayiinde tedarikçi olabilmek maksadıyla girişimlere başladık. Şu an SAHA İSTANBUL üyesiyiz. MKEK satınalma panelindeyiz.
Şu an için daha çok CNC freze işleme ile üretilen belirli hassasiyetteki parçaların imalatı üzerine yoğunlaşmış durumdayız.
Bu alanda payımızı büyütmenin bizim ölçeğimizdeki bir firma adına ilk ve en önemli adımı, talep edilen parçaların teknik spesifikasyonlarında tanımlı hassasiyet ve dar toleransları sağlayabilecek CNC makine yatırımının yapılabilmesi. Bizler de makina parkurumuzu bu anlamda dönüştürmeye/yenilemeye gayret ediyoruz.
Yatırım planlarımızı buna göre yapıyoruz.
Savunma sanayi firmaları geneli itibarı ile Ankara ve çevresinde yoğunlaşmış durumda. Buna paralel olarak, savunma sektörünün ana sanayii konumundaki firmalarının tedarikçileri yine bu bölgelerde yerleşik firmalar.
Bursa’da, makine ve otomotiv sektörü dolayısıyla her yönü ile profesyonelleşmiş kapasitenin savunma alanında olması gereken yerde olduğunu ya da bu minvalde ciddi bir gayretin olduğunu düşünmüyorum. Hak edilen pay alınmıyor.
Bursa ve savunma sanayii ilişkilerinin genişletilmesi, geliştirilmesi gerekiyor. Finalde kazanım karşılıklı olacaktır.
Öneri olarak, firmaların bireysel çabaları yanında, yerel yönetimler, BTSO, OSB’lerin yönetimleri gibi kurumların nitelikli organizasyonlarla Bursa’da yerleşik, belirli kategorideki istekli firmaları savunma sanayi firmaları ile bir araya getirebilmesi ilk etapta düşünülebilir.
Dr. Gül Çiçek ZENGİN BİNTAŞ
Mubitek Gen. Md. Yrd.
Bursa’nın konumu sınırlı
Firmamız 2022 yılından bu yana savunma sanayine tasarım ve yazılım alanında proje bazlı hizmet vermektedir. Savunma sanayinde projelerin her biri karmaşık ve yüksek gereksinimi olduğundan, sac kalıp ve aparat tasarımında uzmanlaşmış bir firma, savunma sanayinde bu tür projeleri başarıyla gerçekleştirebilir.
Firmamızın 10 yıllık teknoloji yol planı bulunmaktadır. Savunma sanayi alanında bu planda yer alan başlıklarımızı, tekli üretimlerde(takım, aparat) tasarım entegrasyon ve optimizasyon uygulamaları, yüksek boyutlu veri yönetimi yazılımı, simülasyon ve eğitim yazılımları, zırhlı araçlar ve tanklar, askeri uçaklar ve helikopterler ve insansız hava araçları (İHA) şeklinde sıralayabiliriz.
Bursa, Türkiye’nin otomotiv, tekstil ve makine gibi endüstrilerde öncü şehirlerinden biri olarak bilinirken, savunma sanayi konusundaki konumu daha sınırlıdır. Ancak son yıllarda Türkiye’nin genel savunma sanayi hamleleri çerçevesinde Bursa da bu alanda adımlar atmış ve bazı savunma sanayi projelerine ev sahipliği yaptığını görüyoruz.
Bursa’nın savunma sanayinde daha da gelişebilmesi için, üniversite-sanayi işbirliği, altyapı ve teknoloji geliştirme, yatırım teşvikleri, ar-ge ve inovasyon odaklı projeler, tedarik zinciri entegrasyonu, ulusal ve uluslararası işbirlikleri ile eğitim ve yetenek geliştirme alanlarında adımlar atılabilir.
Fatih MESTAN
Erbab Otomat Savunma Sanayi Yöneticisi
Devlet teşviklerine ihtiyaç var
Otomotiv sektöründe 45 yıl deneyimimizin ardından son 5 yıldır savunma sanayisine yöneliyoruz. Mühimmat ve silah parçalarında uzmanız. Farklı kalibrelerde mermi çekirdekleri ve uçaksavar mermi gövdeleri üretiyoruz. Millî Savunma Bakanlığı onaylıyız. 2020’de başladığımız, 2022’de üretimini tamamladığımız “COMIT CMT-100” adlı metal mayın detektörümüz var. Tamamen yerli üretim ve yazılımla, askeri sınıfta lider olarak kabul ediliyor. Global pazarda büyük talep görüyor. Aynı zamanda yeni ürünler için Ar-Ge çalışmalarımız da sürüyor. Firma olarak ürün geliştirmede Ar-Ge’ye büyük önem veriyoruz. Doğru personelle çalışıyoruz. Makine yatırımlarıyla savunma sanayisinin ihtiyacını karşılıyoruz. Mühimmat, silah parçaları ve roket imalatında kapasitemizi artırıyoruz. Mayın detektörü üretiminde temel kapasitemiz 1.000 adet, talebe göre 4.000 adede çıkabilir. Bursa savunma sanayi alanında daha çok genç. Yaklaşık 15-20 yıllık bir savunma sanayi tecrübesine sahip. Bursa’mız belki iddialı olacak ama 15 yılda diğer lokasyonlardaki tüm rakiplerine, ki onların 50-60 sene tecrübeleri var, onlara yetişti. Birçok alanda işler artık Bursa’da yapılıyor. Şehrimiz savunma sanayinde hak ettiği yerde daha değil. Bursa’nın sektöründe daha ilerlemesi için devlet yatırım teşviklerine ihtiyacımız var. Ana savunma sanayilerinin Bursa’da yatırım yapması ve Bursa firmalarının bu projelerde alt yüklenici veya proje ortağı olarak yer alması önemli. Ana çözüm sistemlerinin bazı bileşenlerinin Bursa’da üretilmesi teşvik edilmeli.
Tuncer HATUNOĞLU
İletişim Yazılım YKB
Daha fazla çözüm üreteceğiz
Savunma sanayi sektöründeki proje bazlı çalışmalar yapan birçok işletme, iş süreçlerinde profesyonel bir şekilde uzmanlıklarıyla ilerlerken dijital dönüşüm çalışmalarını da beraberinde yaptıkları çalışmalara ekleyerek bu konuda çeşitli yatırım ve projelerini sürdürmektedir.
Savunma sanayi alanındaki çalışmalarımıza 2014’ten beri devam ediyoruz ve birçok projeyi hayata geçirdik. CoralReef MES ile savunma sanayi sektöründe siparişten sevkiyata kadar malzeme akışının sistemsel olarak yönetilmesi, giriş ve final kalite kontrollerinin yönetilmesi, siparişlerin takip edilebilmesi, toplanan veriler ile performans, izlenebilirlik, kalite yönetimi vb. konuların dijital platforma taşınması sağlanmıştır. Ayrıca savunma sanayi sektöründe diğer bir ihtiyaç olarak başta kalite yönetim sistemleri gerekliliklerinin yerine getirilmesi ManageMind BPM sistemi ile sağlanmaktadır. ManageMind sistemi ile düzeltici faaliyetlerin takibi, fizibilite analizleri, iç tetkik takibi, muayene / ölçü ve test doğrulama formalarının işletilmesi, risk yönetimleri uygulanmaktadır. Mevcut durumda BTSO’nun sektöre uygun kümelenme çalışmaları ile sektöre parça üreten, iş geliştiren, proje uygulayan birçok üretici ve tedarikçi firmaları bir araya getiren bir ekosistemin gerçekleştirilmesi ve var olan ekosistemin güçlendirilmesi ile savunma sanayine daha fazla çözüm üreten bir şehir haline gelebilecektir.
