Döngüsel ekonomi ve atık yönetimi

Döngüsel ekonomi Avrupa Birliği’nin tanımında, ürün, malzeme ve kaynakların değerinin ekonomide olabildiği kadar uzun tutulduğu ve atık miktarının en düşük olduğu bir ekonomik yaklaşım olarak tanımlanmaktadır. Döngüsel ekonomi kavramı onarıcı bir sanayi ekonomisini, yenilenebilir enerjiye geçişi, toksin kimyasalların kullanımının azaltılmasını, israfın önlenmesini temel almaktadır. Bu kavram, üretim ve tüketim süreçlerini tekrardan tanımlamayı amaçlamaktadır. Döngüsel ekonomi hem sistem hem de kaynak sorunlarına odaklanan üç temel unsura dayanmaktadır.
Bunlar
• Doğal sermayeyi korumak ve geliştirmek,
• Kaynak verimliliğini optimize etmek,
• Sistem etkinliğini korumak.
Döngüsel ekonomik yaklaşımda doğrusal ekonomik yaklaşımdan farklı olarak, üretim ve tüketim süreçlerinin her birinde yukarıda ifade edilen 3R Recycle (geri Dönüşüm), Reuse (yeniden kullanım) ve Reduce (azaltma) yaklaşımı işlemektedir.
Doğrusal ekonomi yaklaşımını, al-yap-at olarak düşünmek mümkündür. Bu yaklaşımda bir ürün üretmek için hammadde alınır, çeşitli işlemlerden geçirilerek ürün haline dönüştürülür, ürün tüketicinin kullanımına sunulur ve tüketilerek atık haline gelir. Dolayısı ile doğrusal ekonomik yaklaşımda sadece tüketim süreci değil, üretim süreci de atık oluşumuna neden olmaktadır. Doğrusal ekonomik yaklaşımda üretim sürecinin planlanmasından itibaren birinci öncelik düşük maliyet yapısı, yüksek satış ve aşırı kar güdüsü temel unsur olmaktadır. Bu süreç içerisinde birinci öncelik çevreden ziyade sanayidir. Bu yaklaşımın çevreye verdiği zararların fark edilmesi ile birlikte sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı ön plana alınmaya başlanmıştır.
-Doğrusal ekonomiden Döngüsel ekonomiye geçiş-
Doğrusal ekonomiden Döngüsel ekonomiye geçişi şematik olarak yukarıdaki gibi özetleyebiliriz.
Peki Döngüsel Ekonomi Stratejisi Neler Getiriyor?


-Ekonomik kazanç
-CO2 salımının azaltılması (iklim
değişikliği ile mücadele)
-Atık yönetimi alanında iş yaratma
-Elektrik/enerji tasarrufu
-Üretimde hammadde ihtiyacının azalması
Avrupa Birliği Komisyonu raporuna göre, atıkların önlenmesi, eko-tasarım, tekrar kullanım sayesinde döngüsel ekonominin AB üyesi ülkelerdeki şirketlere 600 milyar Avro, net kazanç potansiyeli sunduğu hesaplanmaktadır. Özel sektördeki iyi uygulama örneklerine bakacak olursak Gama Recycle (2020) 50 ton/gün atık pet şişeden ve 100 ton/gün kullanılmış giysiden iplik üretimi yaptığını duyurmuştur.
Bu kazançlara ulaşmak kolay değil. Atıklarla ilgili belirlenen hedeflere bakınca zorlayıcı olduğunu görebiliyoruz. Ama imkansız mı? Değil tabi ki! Dünya için, doğal kaynakların korunması için yapmak zorundayız. AB birliğinin 2035 yılı itibariyle atık sektöründeki hedeflerine baktığımızda;
-Evsel atıkların %65’inin geri dönüştürülmesi,
- Evsel atıkların en fazla %10’unun depolanması,
-Ambalaj atıklarının %70’inin geri dönüştürülmesi planlanmaktadır.
Döngüsel Ekonomi Paketinin, sanayinin rekabet edebilme gücünü değiştireceğini düşündüğümüzde, dünyada iş yapma modellerinin yakın gelecekte kökten değişikliğe uğrayacağı, rekabet koşullarının kaynakların yeniden kullanım, geri dönüşüm ve yenilenebilirlik ilkelerine göre yeniden şekilleneceğini unutulmamalıdır. Ülkemizde bu yaklaşım son birkaç yıldır tanınmaya ve farkındalık çalışmalarıyla benimsenmeye başladı. Ancak yasal düzenlemelere dönüşmeden hızlı yol almak ve oluşacak direnci kırmak mümkün olmayacak gibi görünüyor.