Savaş bizi de VURUYOR

Halen büyük çapta bir savaş olacağını düşünmüyorum. Rusya bu noktada akıllı hareket ediyor. Daha önce Kırım ve Donetsk bölgelerinde yaptığını şimdi de yapmak istiyor. Daha önce bu bölgeleri bağımsız hale getirdi ve onların bağımsızlığını kabul etti. O dönemde ne NATO, ne Avrupa Birliği ne de ABD hiçbir yaptırım uygulamadı Rusya’ya karşılık olarak. Burada da bölgesel çatışmalar haricinde, topyekun, korkulduğu gibi 3’üncü Dünya Savaşı’nın başlangıcı gibi olaylara yol açacağını düşünmüyorum. Çünkü Avrupa birçok konuda Rusya’ya bağımlı, özellikle doğal gaz konusunda.

Türkiye daha önce Kırım bölgesinde yaşanan olaylarda, kan bağımız olmasına rağmen, çok şiddetli tepki göstermedi. Yine aynı şekilde ortada durarak hareket edecektir. Rusya artık sadece doğal gaz tedarik ettiğimiz bir ülke değil. Turizm gelirimizin büyük kısmını Rusya’dan sağlıyoruz. Bunun yanında buğday, arpa gibi gıda ithalatında oraya bağımlıyız. Yaş meyve sebze ihracatımızda ise en büyük müşterimiz. Yani Rusya ile ciddi bir ticaret bağımız var. O nedenle ben Türkiye’nin bu durumu göz önünde bulundurarak hareket edeceğini düşünüyorum.

Fakat yaşanan gelişmelerin mutlaka ekonomiye yansımaları olacaktır. İstanbul Borsası’nda gelişmeler yaşanıyor. Birkaç aydır stabil olarak devam eden dövizde yukarı doğru hareketlilik başladı. Bunlar yaşanması muhtemel durumlar.

Rusya, İran, Çin gibi ülkeler ambargolara alışık devletler. Avrupa Birliği ve ABD’nin yaptırımlarından ve olası ambargo kararlarından en çok etkilenecek kesim Rusya’daki oligarklar olacaktır.

Dış ticaret açısından bizim için Rusya da Ukrayna da önemli ülkeler. Son süreçte cereyan eden gelişmeler, doğal olarak birçok belirsizliği de beraberinde getirdi. Çok ciddi dış ticaret hacmimizin olduğu iki ülke söz konusu. Rusya-Ukrayna eksenindeki gerilimin ülkemizde enerji, turizm, tarımsal ürün ticareti, inşaat ve savunma gibi sektörlerde etkilerini dikkatle takip ediyoruz. Hâlihazırda petrol ve doğal gaz başta olmak üzere enerji odaklı maliyetler noktasındaki artışlar da sanayiciyi endişelendiriyor. Döviz kurlarındaki oynaklığın artması da bir başka risk unsuru. Avrupa’da doğal gaz fiyatlarında fahiş bir artış yaşanması da yine küresel düzeydeki etkilerin geniş bir alana yayıldığını gösterdi. Emtia fiyatlarındaki yukarı yönlü hareket de iki ülke arasında gerginliğin tırmanmasıyla daha da ivme kazanabilir. Ülke ekonomimizde üretimde, ihracatta ve dış ticarette görebileceğimiz etkilerin yanı sıra turizm de hassas bir konumda. Ekonomimizin önemli sacayağı turizmden elde ettiğimiz gelir, çok önemli bir kaynak niteliğinde. Dolayısıyla ülkemizin kuzeyinde yaşanan gelişmelerin bu sektördeki olumlu gidişatı etkilememesi için kapsamlı önlemler alınmalı. Tüm bu gelişmeleri bir araya getirdiğimizde bugünkü tablonun, üretim ve ihracatı olumsuz etkileme potansiyeli olduğunu görmezden gelemeyiz. Ancak ülke olarak, etkin önlemlerle olumsuz etkileri minimize etme gücümüzün olduğunun da bilincindeyiz. Son krizin; hem ülkemiz, hem de dünya adına barışçıl bir çözümle en kısa zamanda sonlanmasını temenni ediyoruz.

Türkiye olarak doğal gaz konusunda Rusya’ya bağımlılığımız var. Turizm konusunda hem Rusya’dan hem de Ukrayna’dan ciddi bir gelirimiz var. Bu iki ülkeden gelen turistlerin toplamı, Türkiye’ye gelen turistlerin yüzde 25’ini oluşturuyor. Tarım konusunda Rusya ile, savunma sanayi alanında da ise Ukrayna ile ciddi ticaretimiz var. Diğer sektörlerde de her iki ülkeyle önemli ilişkilerimiz ve işbirliklerimiz mevcut. Bu noktada hiç kimse büyük bir savaş yaşanmasını istemiyor. İki ülke arasındaki krizin büyümesi halinde Türkiye büyük zarar görür kısa ve uzun vadede. Türkiye, iki ülke arasında arabuluculuk yapmak için taleplerini iletmiş. Ülkemiz burada bir denge faktörü sağlamaya çalışıyor. Şu anda Ukrayna ve Rusya arasındaki gelişmeler hassas konular. Türkiye’nin her iki ülkeyle olan ilişkilerinde de çok dikkatli hareket etmesi gerekiyor. Umarız yaşananlar bölgesellikten çıkıp, küresel bir krize dönüşmez. Dönüşmesi halinde de Türkiye olarak bundan olumsuz yönde en fazla etkilenen ülkelerden biri olacağız.

Yaşanan gelişmeler bir kez daha enerji ve tarımda kendi kendine yetebilen bir ülke olmamızın önemini ortaya koydu. Güneş, rüzgar ve hidroelektrik santralleri gibi sürdürülebilir, yeşil enerji kaynaklarının bizim enerjimizi karşılayacak hale getirilmesi gerekiyor. Tarım alanında ise bundan 20 – 30 sene önce kendi ihtiyacımızı karşılayabilen bir konumda iken, uygulanan yanlış politikalar neticesinde köylümüz, çiftçimiz küstürülmüş ve üretim de kısılmış duruma geldi.

Kısa vadede Rusya – Ukrayna krizinin sıkıntılarını mutlaka yaşarız. Ama bu bize ders olmalı. Özellikle tarım konusunda kendi kendimize yetebilecek pozisyona gelebiliriz. Verimli topraklarımız var.

Rusya ile Ukrayna arasında yaşanan gerginlik her ne kadar iki ülke arasındaki Donbas ve Luhansk bölgelerindeki ayrılıkçılar üzerinden yaşanan bir gerginlik gibi görünse de temelde ABD ve Rusya’nın Avrupa üzerindeki menfaatleri için yaptıkları güç gösterisidir. Rusya NATO’nun Ukrayna üzerinden kendi sınırlarına dayanmasına razı olmadığı gibi; özellikle Rusya yanlısı ayrılıkçıların olduğu doğal yeraltı zenginliğine sahip bölgenin kendi hakimiyetinde olmasını istemektedir.

Bu sürecin olası bir savaşa dönüşmesi sonucunda elbette Türkiye diğer ülkelerden kat be kat fazla olumsuz etkilenecek ülkedir. Bunları birkaç madde olarak kısaca şöyle sıralayabiliriz. Ülkemiz doğal gaz tüketiminin yüzde 35’lik bölümünü Rusya’dan ithal etmektedir. Dolayısıyla yaşanacak bir kesintiden büyük bir enerji kriziyle karşı karşıya kalırız.

Tarım ürünleri ithalatı ve ihracatımızda benzeri sıkıntılar gıda fiyatlarımızda büyük bir artışa sebep olacaktır

Turizmde en yoğun misafirlerimizin Rusya ve Ukrayna’dan olduğunu biliyoruz. Savaş nedeniyle ziyaretçi kesintisi turizm gelirlerimizi etkileyecektir.

Savunma sanayimizin son dönemlerde özellikle Ukrayna’ya yaptığı satışlar olumsuz etkilenecektir. Elbette bunların haricinde adı geçen ülkelerdeki müteahhitlik hizmetlerimiz nedeniyle etkilenecek firmalarımız olacaktır.

Tüm bunların ışığında ABD’nin Rusya ile ilgili yaptırımlarını da düşündüğümüzde bu senaryonun ülkemize olumsuz etkileri ziyadesiyle hissedilecektir

Rusya ve Ukrayna hem coğrafi olarak hem ekonomik potansiyel olarak ülkemiz için önemli ülkeler. Bu ülkelerle olan ticari hacmimiz 2021 yılında 40 milyar doları bulmuş durumda. Mobilya sektörü açısından da şu anda iki ülke ile 50 milyon doların üzerinde bir hacim var, bu hacim henüz istediğimiz seviyelere ulaşmasa da potansiyeli yüksek ve hep gündemimizde olan ülkeler.

Geçtiğimiz Kasım ayında Rusya’da, şubat ayının başında ise Ukrayna’da fuara katılım göstermiştik ve bu fuarlardan pozitif gelişmelerle döndük. İki ülke arasında yaşanan bu gerginlik tabi ki bizlerin ticaretine zarar verecektir. Umudumuz bu savaş ortamının daha büyük bir coğrafyaya sirayet etmeden ve daha fazla büyümeden çözülebilmesidir.

Oluşan bu savaş durumu sebebiyle enerji fiyatlarında da dalgalanmalar, döviz kurunda da Amerika’nın vereceği tepkilerle yukarı doğru bir hareketlenme olması olası bir durum. Ama başta da dediğim gibi bu savaş halinin diyalogla kısa sürede nihayete ermesi tüm dünya için en olumlu durum olacaktır.

Pandemi sürecinin etkileriyle ekonomik dalgalanmaların atlatılmaya çalışıldığı bu dönemde Rusya – Ukrayna arasındaki savaş Türkiye ekonomisini olumsuz etkileyecektir. Savaşın çıkmasını hiç kimse istemez. Tarih boyunca büyük salgınlar sonunda savaşlar çıkmıştır. Savaşların çıkmasındaki en büyük sebepler, kaynakların kısıtlı olması ve kısıtlı kaynaklar nedeniyle insanların yaşadığı sıkıntılardır.

İş dünyası krizi yakından takip ediyor. Enerji ve hammadde konusunda dışa bağımlı bir ülkeyiz. Bu da Türkiye’yi olumsuz yönde etkileyecektir. Umarım diplomasi kanalları açık olur ve Türkiye buradaki görevini sürdürür.

İki ülkenin Türkiye’nin gıda ithalatında yüzde 40, turizmde yüzde 25, doğalgaz ithalatında yüzde 50 payı bulunuyor. Yaşanan krizden Bursa iş dünyası da olumsuz yönde etkilenecektir. Özellikle yaşanan enerji krizi nedeniyle gerçekleşen doğal gaz kesintileri üretimi sekteye uğratabilir.

Sonuçta dünyada enflasyonist bir ortam var. Savaş da ortamı olumsuz etkileyerek fiyatları daha da artıracaktır. Rusya ve Ukrayna’nın Türkiye’nin doğalgaz ithalatında yüzde 50 payı bulunuyor. Türkiye’nin mutlaka orta ve uzun vadede 5 ile 10 yıllık enerji politikası ve planı olması gerekir. Bunun için riskleri gözetecek alternatif enerji yol haritası ihtiyaç var. Savaş ve kriz anlarında zor durumda kalmamak için enerji kriz eylem planı oluşturulmalıdır. Aksi taktirde önümüzdeki kış da enerji krizi yaşayabiliriz. Sanayici olarak enerjiyi ve ham maddemizi verimli kullanmaya çalışıyoruz. Ülke ekonomisine katkı sağlamak için tasarruf önlemleri ve süreç iyileştirme çalışmalarımıza ağırlık veriyoruz. Emtia ve ham madde fiyatları arttığında maliyetler artıyor, doğal olarak da üreticiler olarak bu artışları fiyatlara yansıtmaktan başka çaremiz kalmıyor. Yaşadığımız krizden sağ olarak çıkmanın yolu ise üretim ve istihdamdan geçiyor.

Rusya’nın tüm dünyaya karşı bu hamleyi yapabileceğini birçok insan gibi ben de tahmin edememiştim. Ama savaş başladı. Rusya ve Ukrayna arasındaki krizden mutlaka Türkiye de etkilenecektir. Otomotiv yan sanayi açısından baktığımızda ülkemizin hem Rusya hem de Ukrayna ile ciddi ticareti bulunmakta. Karşılığında bu ülkelerden önemli ürünlerde ithalat yapılmakta. Bu bölgelerden doğal gazın yanında yüksek oranda çelik ithalatı da yapılmakta. Dolayısıyla ileriki dönemde çelik fiyatlarında bir artış yaşanacağını düşünüyorum.

Yaşanan kriz ortamı dövizi de etkileyecektir. Rusya doğal gaz fiyatlarını artıracağı yönünde beyanlarda da bulunuyor. Putin doğal gazı Avrupa Birliği ve dünyaya karşı bir koz olarak kullanıyor. Bu durum doğal gaza bağlı sanayi üretiminde maliyet artışına neden olacaktır.

2022 yılına doğal gaz ve elektrik maliyetlerine gelen ciddi artış ile başlamıştık. Enerji maliyetlerine gelen ekstra zam sanayiciyi daha da zorlayacaktır. Bunun Türk sanayicisinin rekabet gücünü olumsuz etkileyeceği yönünde görüşlerimiz var.

Rusya ve Ukrayna arasındaki krizin devam edeceğini düşünüyorum. Önümüzdeki üç ay, en azından yaza kadar zor bir dönem yaşayacağımızı düşünüyorum. Stratejik ve enerji hatlarındaki gelişmeler nedeniyle krizin süreceği kanaatindeyim. Kış aylarında doğal gaza olan yüksek talep Rusya’nın şu anda elini güçlendiriyor. Putin bu durumu birkaç ay boyunca kullanacaktır. Türkiye olarak burada ortada bir noktadayız. Sessiz kalmamızda fayda var. Çünkü Rusya ve Ukrayna ile ticari işbirliklerimiz var. Bunun yanında NATO ve Boğazlar faktörleri var. Ülkemizin de şu anda ciddi bir gaz talebi söz konusu. Gaz tedarikinde alternatiflerimiz arasında yer alan Azerbaycan da bu olaylarda Rusya’nın yanında yer alıyor. Bence şu anda sakin kalarak, yaşanan gelişmeleri izlemeliyiz. NATO üyesi bir ülke olmamız dolayısıyla Rusya’nın yanında yer alamayız. Bu yüzden ayarı kaçırmadan bir denge politikası izlemeliyiz. Aksi takdirde Suriye’deki olaylarda olduğu gibi bu işten en fazla etkilenen ülkelerden biri olabiliriz.

Söz konusu krizin devam etmesi üretim ve ihracatımızı elbette olumsuz etkileyecektir. Lojistik konusunda yaşanabilecek sıkıntılar da bu durumda etkili olacaktır. Ancak bu durumun ihracatı kısa vadede etkileyeceğini düşünmüyorum. Çünkü siparişler uzun vadeli veriliyor. Sınır kapıları kapanmadığı sürece kısa vadede ihracatta kayıplar yaşanmayacağı kanaatindeyim.

Petrol fiyatları 100 dolar bandında seyrediyor. Bu gelişmeler neticesinde 110 dolarları bulabilir. Doğal gaz fiyatlarında da bir artış olacağı ortada. Avrupa Birliği’ndeki birçok ülke doğal gazda Rusya’ya bağımlığı olduğu için ses çıkaramıyorlar. Petrol ve doğal gaz fiyatlarındaki artış tüm dünyada enflasyonun artmasına yol açacak. Bu durumdan döviz ihtiyacı olan ülkeler olumsuz etkilenecektir. Bu nedenle Türkiye nisan, mayıs aylarında sıkıntılı bir süreç yaşayabilir.

Maliyetlerin artması sanayiciyi, üreticiyi, nakliyeciyi yani tüm sistemi etkileyeceği için talepleri etkileyecektir. Yaşanan gelişmeler üretim, ticaret ve turizm alanında olumsuz etkilere yol açabilir. Bu krizden en fazla etkilenecek ülkelerden biri Türkiye olacaktır. Tüm dileğimiz bu dönemi sıkıntısızca atlatmak.

1990’lı yıllarda Sovyetler Birliğinin dağılması Türk-Rus ilişkilerinde yeni bir dönemi de beraberinde getirmiştir. Büyük bir hızla gelişen ticari ilişkiler, Rusya’yı neredeyse Türkiye’nin en önemli ticari partneri konumuna getirmiştir. Enerjiden tarıma, turizmden askeri harcamalara kadar Rusya’yla sıkı ticari ilişkilerimiz bulunmaktadır. Türkiye’nin enerji alanında Rusya’ya bağımlı olması Türkiye-Rusya ilişkilerinin en önemli unsurlarından biridir. Hâlihazırda Türkiye’nin Rusya’ya karşı olan doğal gaz bağımlılığına, bir de Türkiye’nin enerji çeşitliliğini sağlamak için başvurduğu, nükleer enerji eklenebilir. Türkiye 2021 yılında ithal ettiği doğal gazın %40’ını Rusya’dan almakta. İki ülke arasındaki tarım ürünleri ithalatında ise önemli düzeyde artış olduğu görülmektedir. TÜİK verilerine göre en çok ithalat yapılan 20 ülke arasında Rusya Federasyonu ikinci sırada yer almakta. Turizm sektöründe ise ülkemizdeki otelleri en çok Rus turistler doldurmaktadır. Dolayısıyla Rusya Federasyonu ile ticari açıdan pek çok alanda bağımız bulunmaktadır. Bursa’mızın bundan etkilenmesi ne düzeyde olacaktır? Temennimiz en düşük düzeyde kalmasıdır. Ancak ülkeler arasındaki bu tür gerginliklerde başta ekonomi olmak üzere her alanda olumsuz etkileri olmaktadır. Borsanın düşmesi, döviz, altın, petrol ve doğal gaz fiyatlarının yükselmesi istemediğimiz ama önüne geçemediğimiz kritik sorunlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülkemizin ve devletimizin bu menfur durumlarda en iyi pozisyonu alması, dengeleri optimum düzeyde tutacak politikalar izlemesi elzemdir.

Sektör İhracat (1000$)

Yaş Meyve ve Sebze 3.745,82

Otomotiv Endüstrisi 3.057,70

Makine ve Aksamları 1.545,51

Hazırgiyim ve Konfeksiyon 926,74

Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 906,32

Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri 818,52

İklimlendirme Sanayii 722,48

Demir ve Demir Dışı Metaller 590,81

Tekstil ve Hammaddeleri 328,73

Deri ve Deri Mamulleri 257,57

Elektrik ve Elektronik 252,22

Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller 237,45

Madencilik Ürünleri 201,39

Halı 181,75

Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri 151,65

Kuru Meyve ve Mamulleri 117,61

Hububat,Bakliyat, Yağlı Tohum.ve Mamul.49,65

Çelik 48,25

Meyve Sebze Mamulleri 11,19

Zeytin ve Zeytinyağı 2,50

Toplam 14.153,86

2021 Ukrayna’ya İhracat

Sektör İhracat (1000$)

Yaş Meyve ve Sebze 1.394,41

Hazırgiyim ve Konfeksiyon 218,37

Otomotiv Endüstrisi 204,98

Makine ve Aksamları 134,60

Demir ve Demir Dışı Metaller 117,18

Çelik 99,84

Elektrik ve Elektronik 83,26

Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 76,91

İklimlendirme Sanayii 71,95

Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri 36,83

Hububat, Bakliyat,YağlıTohumlarve Mamu.34,60

Halı 25,97

Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri 19,17

Madencilik Ürünleri 17,37

Tekstil ve Hammaddeleri 1,74

Diğer Sanayi Ürünleri 1,06

Toplam 2.538,24

Bursa’nın İki Ülkeye 2021 İhracatı

Ülkeler İhracat (1000$)

Rusya Federasyonu 901,25

Ukrayna 1,74