Yargılamanın e-Dönüşümü
Pandemi sürecinin dijital dönüşüme katalizör etkisi yarattığı mecralardan biri de yargı prosedürleri oldu. Temmuz 2020’de Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na yapılan eklemeyle, görüntü ve ses aktarım yolu ile duruşma yapılması kanunla mümkün kılındı.
Videokonferans ile duruşma görülmesinde Adalet Bakanlığı’mız, kendi sistemini inşa etme üzerine yol izledi. Bu konu Amerika Birleşik Devletleri’nde, pandeminin başında çözülmesi amacıyla Zoom yazılımı üzerinden sistem sağlandı. Örneğin, Texas Eyaleti, daha pandeminin ilk başında Mart 2020 ayında tüm duruşmaların online videokonferans yoluyla Zoom üzerinden yapılacağını bildirdi ve bugüne kadar eyalette 1 milyondan fazla duruşma Zoom üzerinden gerçekleştirildi. Texas Eyaleti mahkemelerinin çoğunun YouTube kanalları bulunuyor ve oldukça “çatık kaşlı” olması beklenebilecek mahkeme heyetleri, aslında YouTube kanallarından bazı duruşmaları, kamu tarafından izlemeye açık olarak yayınlıyorlar. Keza Florida eyaletinde de tüm duruşmalar uzun bir süredir online videokonferansla ilerliyor. Bu konuda gelişmiş ülkelerden çıkıp örnekler vermek gerekirse; Güney Afrika, Brezilya, Kazakistan gibi ülkeler de bir süredir hukuk mahkemesi duruşmalarını online videokonferansa taşımış durumda.
Yargılamanın online videokonferansa dönüşmesinin pratikte oldukça işe yarayacağı konulardan biri de, tahkim. Özellikle milletlerarası ticari tahkim; gizlilik, zaman, konu-spesifik uzmanlık olarak artıları pek çok olan; ancak pahalılığı, fazla prosedürlü yapısı ve kapalılığı ile eleştirilen uyuşmazlık çözüm yoludur. İki ülkeden tarafların ve avukatlarının toplanıp başka ülkeye uçması, oradaki otel ve seyahat giderleri, zaman giderleri.. Bu konuda tahkimde önemli bir sorun; tahkimin iradeye dayalılığı nedeniyle tarafların online duruşma konusundaki irade beyanlarının eksikliği hakkındaydı. Tahkim otoriteleri tarafından bu konu cevaplanmaya devam etmektedir. Amerikan Tahkim Örgütü (AAA), aksi yazılı olarak kararlaştırılmadıkça tahkim hakemlerinin duruşmayı online’a çekmelerine izin vermiş; ve tarafların bunu açıkça belirtmeleri için yeni tahkim klozlarında konuya değinmelerini tavsiye etmiştir. Avrupa’da da tahkim otoriteleri genel olarak online duruşmaların tahkim iradesini sakatlamadığı yönünde açıklamalar yapmaktadır. Şahsi kanaatim de, tahkimin dijitalleşme için biçilmez kaftan olduğudur.
Ülkemizde videokonferans duruşmalar yaygınlaşıyor. İcra takiplerinde ise Mart’tan itibaren sadece “dijital” yollarla başlatılıp hiç fiziki evrak kullanılmayacağı, evrak getir-götürün biteceği açıklandı. Avukatlar, cep telefonu uygulamasıyla artık müvekkilerinin dosyalarına erişip, mobilden belge transfer yapabiliyorlar. PDF belgeleri artık e-imza’larınızla imzalayıp, gönderebiliyorsunuz ve gerçek imza yerine geçiyorlar. Yargının dijitalleşmesi konusunda güzel gelişmeler yaşanıyor.
Saygılarımla