Tarih okumak neden önemli

Bir süre önce sosyal medyada gördüğüm, şehir efsanesi gibi enteresan bir konudan bahsedeceğim. Uzay mekiği yakıt tankının genişliğinin neden 1,5 metre olduğunu anlatılıyor. Soru şu. “Uzay mekiğinin yakıt tankının genişliği neden 1,5 metre?” ABD’nin uzaya gönderdiği uzay mekiğinin yakıt tanklarının genişliği 4 feet, 8,5 inç imiş. ( 1431 milimetre).

Uzay mühendisleri bu tankları genişletmek istemişler, ancak olmamış. Çünkü bu tanklar fırlatma rampasına trenle gönderilmek zorunda imiş ve söz konusu tren yolu tünellerden geçmekte imiş. Tünellerin genişliği ise tren raylarının arasındaki genişlik olan 4 feet 8,5 inçe uygun inşa edilmiş. Vaktiyle tren rayları İngiltere’de böyle yapılmış ve ABD demiryolları İngiliz göçmenler tarafından inşa edilmiş.

Peki neden İngilizler bu genişliği kullanmışlardır? Çünkü tren raylarını yapanlar eski tramvay yolu yapımcıları imiş ve tramvay yolunun genişliği tam olarak buymuş. Tramvay yolları neden daha geniş değil yapılmamış?

Çünkü bu genişlik vaktiyle at arabalarını yaparken kullanılan genişlikmiş. At arabalarındaki tekerlekler arasında neden bu ölçü dikkate alınmış? Çünkü çok eskiden beri İngiliz topraklarından gelip geçen araçlar bu ölçüyü ortaya çıkarmış. Arabalar için başka bir ölçü kullanıldığında tekerlekler engebeli arazi üzerinde kalmakta ve kısa sürede bozulmaktaymış. Peki bu eski yol izleri nasıl ortaya çıkmış?

Çünkü İngiltere’deki ilk uzun mesafeli yollar Roma İmparatorluğu tarafından kendi savaşçıları için açılmış ve Roma İmparatorluğu’nun ilk savaşçıları arabaları yan yana getirilmiş iki atın çektiği araçlarmış, iki atın kalçalarının genişliği ise 4 feet 8,5 inç imiş.

Elbette bu genişliğin belirlenmesi bu kadar basit olmayan pek çok farklı kriterin bir araya gelmesi ile çıkmıştır, ancak bu tarihi tespitinde rolünü kabul etmek bilim dışı gelmiyor hatta akla ve mantığa uyuyor. Sonuç olarak dünyadaki en gelişmiş ulaşım sisteminin füzelerinin tasarımı iki bin yıl önce yan yana getirilen iki atın kalça genişliği toplamı ile belirlenmiş denilse çok yanlış sayılmaz.

Bu kuralı değiştirmek ise Ay’a giden, Mars’a gitme ve uzaya açılma planları yapan Amerikalı uzay aracı mühendislerinin bile harcı olamamış. Dünyada her şey değişiyor gelişiyor gibi görünse de aslında bazı şeylerin fazla değişmeği aşikâr. Bu örneğe bakılırsa neredeyse her şey geçmişte yaşanmış olayların neden ve sonuçları ile şekillenmiş görünüyor. Günümüzde Dünyadaki demiryolu hatlarının yüzde 60’ından fazlasında aynı standart ölçü kullanılmakta. Ve elbette bizde de. Tüm Avrupa’da ve Amerika’da ölçünün nasıl oluştuğu anlaşılmakta. Pek çok ülkeye de kolonileşme nedeniyle yayıldığı aşikâr.