Komşuya Bursa otobüsü

Komşuya Bursa otobüsü
Türkiye'de ilk çift katlı otobüsü üreten Tezeller, komşu ülkelere bin civarında otobüs ihraç etti.
uYÜKSELEN GRAFİK
Ahmet Zanat, karoseri sektörünün önde gelen birkaç isminden birisi. 1967'de, yani 13 yaşında başladığı tamirci çıraklığından otobüs markası sahipliğine kadar yükselen bir başarı grafiğinin sahibi.
uÇIRAKLIKTAN PATRONLUĞA
İnşaat malzemesi tüccarı olan babanın, karoserci Mehmet Gezginci'ye, 'al bunu meslek sahibi yap' diye teslim etmesinden sonra, çıraklıktan kalfa ve ustalığa yükselen, işi öğrendikten sonra da 1977'de kendi işini kuran Ahmet Zanat ile hem Tezeller'i, hem de canlanan otobüs piyasasını konuştuk.
Dursun EROĞLU
Ahmet Zanat, karoseri sektörünün önde gelen birkaç isminden birisi. 1967'de, yani 13 yaşında başladığı tamirci çıraklığından otobüs markası sahipliğine kadar yükselen bir başarı grafiğinin sahibi. İnşaat malzemesi tüccarı olan babanın, karoserci Mehmet Gezginci'ye, 'al bunu meslek sahibi yap' diye teslim etmesinden sonra, çıraklıktan kalfa ve ustalığa yükselen, işi öğrendikten sonra da 1977'de kendi işini kuran Zanat, 16 yıl Bursa Karoserciler Odası Başkanlığı yaptı. Sahibi olduğu Tezeller Karoseri Otomotiv Ltd. Şti., Türkiye'nin birkaç yerli otobüs üreticisinden birisi. "Bursa için kestane şekeri neyse karoseri de odur" diyen Zanat ile hem Tezeller'i, hem de yaş sınırlaması nedeniyle canlanan otobüs piyasasını konuştuk.
EKOhaber: Sayın Zanat, Bursa'da karoseri sektörü nereden nereye geldi?
Zanat: Çocuk yaşlarda yanında çırak olarak başladığım rahmetli Mehmet Gezginci, Bursa'nın iyi ustalarından birisiydi. Çıraklıkla başladık, kalfalık, ustalık... derken askere gittim. Sürekli aynı ustanın yanında çalıştım. 1977-78'de de kendime tamirat üzerine işyeri açtım. Eski veya kaza yapan araçları tamir ettik, karoseri yaptık. 1990'a kadar böyle devam etti. 1990'lardan itibaren sıfır imalatlar başladı. Yani otobüs şasileri geliyordu, onların üzerine otobüs yapıyorduk. İlk çift katlı otobüsü 1990'da Tezeller olarak biz yaptık. Eskileri de yeniliyorduk, model değişikliği yapıyorduk. Bugün artık belediye ve özel halk otobüslerinin neredeyse tamamı yerli olarak üretiliyor. Biz aynı zamanda Uludağ firmasında otobüsçülük yapıyorduk. Firma Hollanda'dan 10 adet çift katlı otobüs satın aldı. Bunların birisi benimdi. Hollanda'ya gittim, aldığım otobüsün yapıldığı fabrikayı gezdim. 'Bunu biz de yapabilir miyiz?' diye düşündüm. Ölçülerini aldım ve 'yaparım' dedim. Bazı firmalarla görüşüp şasilerini getirdim. Burada çift katlıları yaptık. Ondan sonra da sıfır şasilerle Ulusoy'a Volvo, Boronkay'a DAF, Bayraktarlar'a ise Scania marka otobüsler üretmeye başladık.
EKOhaber: Yabancı markalar size küçük sayılabilen işyerlerinde kendi markaları ile otobüs yaptırdı. Bu nasıl oluyordu?
Zanat: Volvo, Scania şasi gönderiyorsa, içerideki sisteme göre, şasiyi şuradan keseceksin, buradan kesmeyeceksin. Sonra imalat yapabilir diye belge verir. Ayrıca Sanayi Bakanlığı da İmalatçı Belgesi verdi.
İki yıldan beri kendi markamızla otobüs üretiyoruz. Almanya'dan motorlarını ve alt kısımlarını alıyoruz. Diferansiyel, ön dingil, komponentler, hava yağ filtreleri vs. ithal ediliyor. Yola, halk otobüsü üretmek için çıktık. Onlarda işlev önemli. Ama şehirlerarası otobüslerde model ve konfor gerekiyor. Mercedes önce 302'yi çıkardı. Aradan 15 yıl geçti. Sonra Turbo'yu, 1995'te ise 403'ü çıkardı. On yıl geçti, şimdi Travego çıktı. Halk otobüslerinde motor kalitesi yükseldi. Belediyelerde ulaşımın özelleştirilmesi piyasayı canlandırdı. Artık 15 yılın üzerindeki araçlar servis olarak bile kullanılamayacak. 1973 model otobüsler artık kalkacak.
EKOhaber: Üretim kapasiteniz nedir?
Zanat: 100'e yakın kişi ile tek vardiya çalışıyoruz. Ayda 20-25 adet otobüs üretme kapasitemiz var. 6 bin 500 metrekaresi kapalı olmak üzere 28 dönüm arazimiz var. Altı tane yeni model otobüs geliştirdik. Dokuz metre uzunluğundaki Tiger Lüks, elektro mekanik retarderi fren sistemi ile turizm ve şehirlerarası taşıma otobüsü. İçinde plazma TV bile var. 'Lion', 'Tiger', 'Leopard' model araçlarımız ise farklı uzunluklarda belediye veya servis aracı olarak piyasada tutuldu. Bütün araçlarımızda AB standartlarına uygun, duman çıkarmayan 'Euro 3' tipi motor kullanıyoruz. Türkiye AB'ye girecek. Bu alanda da uyum sağlanması gerekiyor. Mesela artık servis araçlarında klima zorunlu hale geldi.
EKOhaber: Yeni yasa ile birlikte standartların artması piyasayı hareketlendirdi mi?
Zanat: Tabii ki hareketlendirdi. Ancak dolar kurunun yükselmesi bize iyi gelmedi. İhracat için olumlu, ancak iç piyasada 120 bin YTL değerindeki bir aracın fiyatı bu durumda 140 bin YTL'ye kadar çıktı. O zaman da satışlar azalıyor. Araçları Euro ile satıyoruz, fakat 15 gündür adeta şaşırdık. Girdilerimizin yaklaşık yüzde 40'ı ithal. Romanya, Çekoslovakya, Suriye, Ürdün, Suudi Arabistan'a bin civarında otobüs ihraç ettik. İçeride pazar payımız gittikçe artıyor. Eskişehir, Karabük, Erzurum, Adana, İstanbul, Bursa, Gaziantep, Kütahya, Antalya gibi belediyelere otobüs verdik. Müşteri kitlemiz daha çok özelleşme ile otobüs alan eski minibüsçüler. Belediyeler de artık ithal otobüs almıyor. Artık Macaristan'dan İkarus marka otobüs alma zamanı geçti. Belediyelerin kullandığı araçların çoğu yerli. Tezeller, Güleryüz, Mercedes, MAN artık iç piyasayı karşılıyor. Bu sektörün geleceği var.
Otobüs piyasası devlerin ringi. Biz kendi yağımızla kavruluyoruz. Bugüne kadar devletten tek kuruş destek almadık. Devlet, sağ olsun köstek de olmadı. İmalat belgemizi aldık. Başka bir destek yok. Belki de 'ağlamayana meme vermiyorlar.'
Usta işi modeller
EKOhaber: Yeni otobüs modelini nasıl bir ar-ge ile yapıyorsunuz?
Zanat: Ar-ge büyük fabrikalarda oluyor. Biz ustayız. Model çıkarıyoruz. İki tane mühendisimiz var. Orayı çiziyorlar, burayı çiziyorlar... Çiziyorlar üç gün geçti, bir hafta geçti, ben arabanın başında duruyorum. 'Gel' diyorum ustaya, 'şunun şurasını, bunun burasını kes, geç bakalım karşıya, nasıl, olmaya başladı mı?' Sonra düzeltiyoruz. 'Geç karşısına, nasıl, iyi mi?' 'İyi.' 'O zaman şimdi çiz.' Ustalık bu. Bizde geçen sistem bu. Bizim de mühendisimiz var. Ama ustalığın yeri de başka. Bir aracın tamponu yapılacaksa biz onu elde yapardık. Şimdi hazır parça alıp yapıyorsun, takıyorsun. Sanat eskidendi.
Keser, eklersin, perdahını yaparsın. Ön göğsü 8 parçadan bir haftada yapıyorduk. Şimdi al, tak. Hedefimiz daha da ileriye gitmek, yurtdışına daha fazla otobüs göndermek, Türkiye'deki halk otobüsçülerinin araçlarını yenilemek. Kendi markalarımızın yanı sıra BMC şasi gönderiyor, onlara da otobüs yapıyoruz. Artık şasiler de kendi üretimimiz.