Yeniden merhaba;
Geçtiğimiz hafta işverenler ve çalışanlar ve çalışma hayatının hukuk dünyası olan İş Hukuku’na ilkelerle kısa bir giriş yaptık. Bu haftadan itibaren de, bu ilkeler ışığında iş yaşamında işçi işveren ilişkilerinde karşılaşılabilecek hukuki sorunlara ve bu sorunlara mevzuatın, yüksek mahkemelerin, öğretinin ve uygulamanın ne tarz tanım ve çözümler getirdiğine göz atacağız.
Unutmuyoruz ki, maksat verimlilikse, maksat ekonomiyse, her tür pozitif gelişmenin altında öncelikle ‘Bilgi’ yatar. Bilgi denen kavram ise sadece teknik bilgilerden ibaret değildir. Söz gelimi çok iyi bir tasarımcı ve üretimcinin teknik bilgilere ve diğer olanaklara sahip olması yetmeyecektir. Hukuki ve mali donanım yetersizliği nedeniyle gelişemeyen, yok olan işletmeleri hepimiz gözlemlemişizdir.
Derken hemen pratik iş yaşamında her daim karşımıza çıkabilecek, kafamızı kurcalayabilecek iş yaşamında bilgi haznemizde bulunması gereken ana konulara ve detaylara giriş yapalım.
1- Çocukların çalıştırılması yasak mıdır? “Çocuk işçi” ve “genç işçi” kavramları:
Mevzuata göre ana kural, 15 yaş altında işçi çalıştırmak yasaktır. Çocuk işçi 15-16 yaş arası çalışan işçidir. Yani 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış; 15 yaşını ise doldurmamış kişi çocuk işçidir.
15 yaşını tamamlamış ancak 18 yaşını tamamlamamış işçi ise “genç işçidir”.
Çocuk ve genç işçilerin çalıştırma koşulları, yönetmeliklerle düzenlenmiştir. İşveren, çocuk veya genç işçinin velisi veya vasisi ile yazılı sözleşme yapmak ve öncelikle sağlık raporu almak zorundadır.
Hemen belirtmeli ki çıraklar ve stajyerler işçi statüsünde değildir. Bir meslek alanında, mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştiren kişi çıraktır. Ancak çıraklar, çıraklık adı altında eski bir işçi gibi çalıştırılmaktaysalar burada işler karışıyor ve işçi haklarından istifade edebiliyorlar. Yine olağanüstü koşul ve zamanlarda istisnai hallerde çalışan “toplum yararına çalışan” statüsü alan kişiler de işçi statüsündedirler.
Ana kurala “istisna” olarak 14 yaşını doldurmamış bulunan çocuklar; bedeni, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin “okullarına devamına engel olmayacak” sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde ebeveynlerince, vasisince yazılı sözleşme yapılmak ve her bir faaliyet için ayrıca “özel ön izin” almak şartıyla çalıştırılabilirler. Çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmasında da bu paragrafta belirtilen ilke ve usuller sıkı bir şekilde yönetmelikte yer almıştır. Misalen çalışma süreleri daha kısa, izinle verilen çalışma koşulları ise olgun işçilere göre daha hafiftir.
2. İş Kanunu’nun uygulanmadığı ilişkilere bir bakış;
Deniz ve hava taşıma işleri, elliden az işçi çalıştırılan (elli dâhil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmeler, aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri, bir ailenin üyeleri ve üçüncü dereceye kadar (üçüncü derece dâhil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işler, ev hizmetleri, yukarıda belirttiğimiz gibi çıraklar hakkında, sporcular hakkında, rehabilite edilenler hakkında, Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu’nun tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde, İş Kanunu uygulanmıyor.
Bunların haricinde;
Yukarıdaki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konusuna bakılmaksızın iş kanunu uygulanır. Yanı sıra kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işlerinde, havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işlerde, tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işlerde, tarım işletmelerinde yapılan yapı işlerinde, halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işlerinde, Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler ise İş Kanunu hükümlerine tabidir.
3. Konut kapıcıları hangi kapsamda?
“İşçi kimdir, neler İş Kanunlarının kapsamındadır?” derken, konut kapıcılarına da ayrıca yer vermemiz gerekirdi.
Konut kapıcıları da İş Kanunları kapsamında işçi sayılmaktadır. İçerikleri az değişik olsa da.
Konut kapıcılarının gördükleri hizmetlerin kapsamı ve niteliği ile çalışma süreleri, tatil, bayram ve yıllık ücretli izin hakları ve kapıcı konutları ile ilgili hususların düzenlenmesinde uygulanacak değişik şekil esaslar için ayrıca konut kapıcılarına dair yönetmelik hükümleri de uygulanmaktadır. Aynı sayfada bir sonraki hafta görüşmek dilekleri ile.
Yorumlar