ÇEK VE SENETLERDE CORONA GÜNLERİ

Malum COVIT19 adı verilen pandemi salgında hemen her bakımdan tarihi olağan üstü günler yaşadığımız bir gerçek. Önce can sonra Canan demiş ya atalarımız, hayatımızı alan ne büyük meseleler hasır altı olabiliyormuş meğer.?
Okula gitmeden, Futbol, takım, taraftar konuşmadan, çoklarımız için işe gitmeden, tatil yapmadan, birlikte bir şeyler yiyip içip iki muhabbet etmeden, cemaatle bırakın Cuma'yı, cenazelerimize bile gitmeden, uçağa otobüse vapura hiç binmeden, almadan ve satmadan, ve dahi adına önceden "hayat dediğimiz yüzlercesinden ayrı hemen tüm insan oğlu,sadece ve sadece "eve kapanarak yaşama sanatı icra edilmekte ne zamandır. Bırakın çocuklarımızı torunlarımızın torunları bile hatırlayacak, diziler, filmleri izlenecek yüz yıllar sonra 2020 Mart'ını Nisan'ının Ve tabi ortasındayken bu salgın mevsiminin, gözümüz kulağımız tüm mecralarda bir ilaca, bir aşıya kilitlenmişken umudumuz o ki inşallah bu kadarıyla, bu aylarla sınırlı kalır.
Bu duygularla, önce Can sonra Canan denmişken, Canan'a yani yaşamın sürmekte olduğu gerçeği, süreceği umuduyla, gazetemizin de ekonomi yaşamına dair bir gazete olması hesabıyla ekonomik yaşamda önemli bir yeri olan çek ve senetlerin bu gününe değinelim.
Bana çok sorulanların başında geliyor.Çek ve senetlerde bu günlerde durumlar nedir. ?
Çekleri önceden imzalayıp piyasaya vermiş olanlar, elinde "alacak çekleri olanlar ( çek hamili), çekleri bir başkasına cirolu- cirosuz devretmiş olanlar, keza senet düzenleyen veya alacaklıları, cirantaları bu soruları soruyor.
Bankalar ödemiyor mu ? Borçlar çekler, senetler mücbir sebeple İptal mi edildi, ötelendi mi, ne yapacağız.?
Çeki artık tarif etmeyeyim. Senedi de. Ayrıntılı teknik ve hukuki fonksiyonlarını bildiğimizi farz edelim.
Özetle, Her şey eskisi, gibi iken ; 25 Mart 2020 de 7226 sayılı Kanun yayımlandı Resmi gazetede. Ve tabii çeklerle ilgili o çok tehlikeli olan "süresinde ibraz etme-etmeme hali bir daha önem kazandı.
Hemen devam edelim ne değişti Corona'dan sonra ? ;
a. İttifakla kabul edilen fikir ; Çeklerde bankaya ödeme için ibraz etme süresi, 13.03.2020'den başlayarak 30.04.2020 (bu tarih dâhil) tarihine kadar durmuştur. Maalesef kendilerine BDDK veya kurumlardan talimat/genelge gelmediğini belirten pek çok banka bankacı dahi bu durumu bilmemektedir.
b.Uluslar arası olmayan, üzerinde tanzim yeri ve banka şubesi aynı şehir olan çeklerde ibraz süresi 10 gündür ve memlekette çeklerin % 99 ‘u bu on günlük ibraza tabidir. Bu kabilden olan çekler her durumda bu istisna uzama kuralının kapsamına dahil olacak ve geçici süreliğine ibraz süresi olan 10 gün 13.03.2020-30.04.2020 tarih aralığına denk gelen bu çeklerde ibraz süresi, TTK m. 796/3 uyarınca 01.05.2020'den başlayarak 15 gün olarak kabul edilecektir yani bu durumdaki çekler, tatil bitimi 4.5.2020 - 15.05.2020 tarihi arası ibraz edilebilecek, karşılığı yoksa banka mecbur olduğu tutarı ödeyecek, kalan kısım için karşılıksız yazacak, her tür hukuki işlem ve cezai işlem ancak bu şekilde mümkün olabilecektir.

c. 13.03.2020 – 30.04.2020 tarihleri arasında bankaya ibraz edilmiş olup, arkası şöyle veya böyle ne şekilde yazılmış olursa olsun bu çeklerin de 4.5.2020-15.05.2020 arası YENİDEN bankaya ibraz edilip mutlaka İKİNCİ BİR KERE KARŞILIĞI OLUP OLMADIĞINA DAİR ŞERH alınmasını şiddetle önermekteyim. Başka türlü hukuki cezai müeyyide zor gözükmektedir.
d. Sizlere müşteriden geri gelecek olan bu şekildeki çekleri ciranta olarak ödemek durumunda iseniz önceden cirolayıp 3.kişilere devrettiğiniz çeklerin aynı şekilde 30.4.2020-5.05.2020 aralığında tekrar yazdırılmasını isteyin, aksi taktirde ödeme yapmaktan kaçının zira hak kaybına uğrayabilirsiniz.
e. Fikrimce çek ve senetler kambiyo hukuku rejim ve kurallarına sahip oldukları için mücbir sebep, ödeme güçlüğü, uyarlama türünden hükümler özellikle BK 136-138 hükümlerinden (genel olarak) etkilenmeleri mümkün değildir zira mücbir sebep çek ilişkisinde sadece hamile tanınan mücbir sebep nedeniyle ibraz edilmeme hali düzenlenmiştir. Sebebe bağlı olunan hallerde Borçlar hukuku kuralları tabii ki hayattadır. )
f. Ek bilgi. Malum, Çekleri karşılıksız olup şikayet-dava sonrası içerde yatanlar tahliye oldular. Kanunda yazılı Taksitlerle borcun anası uzunca vadelerde ödenmezse şikayet üzerine tekrar içeri girecekler. Ceza davası devam edenler için de aynı tür taksit olanağı mevcut tabi.
f- Senetlerde ise (BONO) senedin Notere protesto için ibrazı özellikle üstteki cirantalara başvuru açısından şart ve yarar sağlar. Bu 13.3.2020-30.4.2020 arası Notere ibraz edilememiş senetler için Yasanın tanıdığı ek 15 günlük süre bu açıdan değerlendirilebilir. Senetler için başkaca üzerinde durulacak düzenleme bulunmamaktadır
Yazımızda belirttiğimiz yorum, görüş ve bilgiler kendi fikir ve görüşlerimizi içermektedir. Her bir olay ve durum başkalık gösterebilir bu açıdan hak kaybına uğramamanız için özel hukuki durumunuzda belirleyici referans görüş olarak düşünülmemesi, araştırmanız öncesi sadece bilgi notu olarak ele alınması, her durumda uzman avukatınızdan profesyonel biçimde - güncel -görüş almanızı, yanı sıra iç hukukta yapılabilecek düzenlemeler ve oluşabilecek yüksek mahkeme/Yargıtay görüşleri fikrimizin aksine sonuç ve kararları üretebileceğinin de düşünülmesini altını çizerek önemle belirtiyoruz.
İşe yaraması dileklerimle,
Öztürk YAZICI – Hukukçu