Enerji verimliliğinde 12 yıl

Daha eskiye dayanan bir yolculuk aslında enerji verimliliği ama kanuni düzenlemesi 2009 yılına dayanıyor. Enerji Verimliliği Kanunu’nda 12 yılı geride bıraktık. Daha fazla ENVER konuştuk, daha fazla proje yaptık, daha fazla yönetici yetiştirdik velhasıl enerji verimliliğini gündemimize tam aldık. Bunun için  zamanın Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dr. M. Hilmi Güler’e teşekkür borçluyuz. Yapılan bir toplantıda Enerji Bakanı Fatih Dönmez 2020’de yaptığımız yatırımlarla 451 bin ton eş değer petrol tasarruf ettiğimizi, bunun maddi karşılığınınsa 158 milyon dolara denk geliğini söyledi. GSYH’ye  ve toplam enerji tüketimimize oranladığımızda fevkalade düşük bir oran olduğunu görüyoruz. Bunun sebebi son yıllarda yeterince bu konuya odaklanmamamızdan kaynaklı. 635m$’lık enerji verimliliği yatırımı ile 158m$ gelir elde edilmesi de bu alanda yapılan yatırımların gözden geçirilmesini gerektirecek kadar önemli. Bu hesaba göre ortalama 4 yılda geri dönen projelere finansman sağlanmış. Bildiğimiz kadarıyla sanayide EV alanında 2 yılı aşan projelere yatırım yapılması pek tercih edilmiyor. Bu demektir ki bazı yatırımlar var ki bunlar ortalamayı deiştirecek büyüklükte, 6 ya da 8 yılda dönüş sağlıyor. Bu demektir ki aslında gerçek dönüşüm projeleri bu sayıların içinde yer bulmamışlar.  Performans yönetiminin mevcut düzen ile yürütülmesi mümkün değildir. Bunun için düzenleme yapılması gereklidir. Aslında tüm Enerji Verimliliği Kanunu’nda bir düzenleme gereklidir. Geçen 12 yıl içerisinde Enerji Verimliliği Kanunu içerisinde enerji yöneticiliği, ısı yönetimi, aydınlatma yönetimi ve sanayide uygulanması gereken yöntemler tam manasıyla uygulanabilmiş değildir. Örnekleri daha da çoğaltabiliriz fakat başarılı olduğumuz bir nokta olarak enerji verimliliğin artık önemli bir gündem maddesi oluşudur. Henüz ne kadar bir enerji yoğunluğu ortalamamız var? Ne kadar binayı mantolama yaptık? Ne kadar sanayi kuruluşunda EV raporları üretiliyor? Gibi pek çok soruya cevap alamıyoruz. Ama 12 yıl sonunda bütün bunlara rağmen herkes ihtiyacı kadar dersini aldı ve yenilenebilir enerjiye ve enerji verimliliğine yatırım yaptılar. Şimdi Enerji Verimliliği Kanunu’nu tekrar yayınlamanın zamanı geldi. Günün koşullarına uygun, hatalardan arınmış ve uygulanabilir bir kanun.

Enerji verimliliğinin getirdikleri
Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı 2017’de güncellenmişti. Bu plana göre 6 tematik başlık ve 55 eylemle birincil enerji tüketiminde yüzde 14’lük azaltım ve 66,6 milyon ton karbondioksit eşleniği emisyon azaltımını 2023’e kadar hedef veriliyor. 2017-2020 dönemi için enerji verimliliğine toplamda 4,8 milyar dolar yatırım yapılmıştı. Karşılığında 3,19 milyon ton eş değer petrol tasarrufuyla, kümülatif olarak 1.2 milyar dolar tasarruf sağlandığı Bakan Dönmez tarafından veriliyor. VAP kapsamında bugüne kadar tamamlanan ve devam eden toplam 307 milyon liralık 434 adet projeden 83 milyon liralık destek sağlandığı ve böylece yıllık 173 milyon liralık parasal tasarruf ve 90 bin ton eş değer petrol kaynak tasarruf sağlandığı Bakanlıkça bildiriliyor. 12 yıla bu rakamları böldüğümüzde yetersiz ama ümit verici olduğu görülür. Ekonomi Reform Paketi yapıldı ve VAP’ın kapsamını ticari binalar, enerji sektörü, hizmet sektörü tesisleri ve tarım tesislerini de içine alacak şekilde genişletildi. Diğer yandan, 2019 Ağustos’ta Cumhurbaşkanlığı kararı ile 2023 sonuna kadar kamu kurumlarına referans tüketim değerlerinden yüzde 15 enerji verimliliği hedefi konuldu. Fakat halen bu konuda ne kadar mesafe gittiğimizi bilemiyoruz. Yeni kurulan birim ile bunu telafi etmeye çalışıyoruz. Hal böyle olunca Elektrik İşleri Etüd İdaresi’nin kapanmasının ne kadar hatalı olduğunu da yıllar geçince anlıyoruz. 2014 yılında Kojenerasyon ve Mikrokojenerasyon Tesislerinin Verimliliğinin Hesaplanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ yayınlandı.  Bugüne kadar 204 tesis için başvuru alındığı ve bunlardan 187’sine “Kojenerasyon Tesisi Verim Belgesi” verildiğini öğreniyoruz. Peki Türkiyede toplam Kojenerasyon tesis sayısı nedir? Bu belgenin verildiği tesislerin toplam elektrik kurulu gücünün 560 MW olduğunu düşünürsek toplamda yaklaşık 10.000 MW gücün bu sertifikadan bihaber çalıştığını söyleyebiliriz. Netice itibari ile Enerji Verimliliği 12 yıl içerisinde hızlı bir atak yaptı ama istenilen hedeflere ulaştı mı bilinmez. Bir gerçek var ki bu konu ülkemizin gerçek gündem maddeleri arasına girdiğinde daha fazla istihdam, daha fazla kazanç ve daha fazla ekonomi değeri olacaktır.

YENİ TRENDLER
Günümüzde en büyük enerji kaynağı aslında enerji verimliliğidir. Hem bireysel hem de endüstriyel alanlarda ve de bilhassa kamu alanında uygulamalarına ihtiyacımız var. Prizde bırakılan telefon şarjı, evlerde kullanılan tasarruf özelliği olmayan lambalar ve elektronik aletler, hatta açık bıraktığımız buzdolabı kapısı bile gereksiz tüketime sebep olarak ülkemizin enerji dengesini bozuyor. İklim değişimi henüz yüzleştiğimiz bir gerçek, küresel ısınma ve toprağın verimsizleşmesi gibi pek çok sorunu dikkat etmediğimiz yukarıdaki bireysel hatalar tetikliyor. Bu noktada sürdürülebilir ve yenilenebilir enerji kaynakları yanında enerji verimliliği de enerji dengesinin sağlanmasında ciddi bir rol oynuyor.
Bireysel olarak yapacağımız bazı uygulamalar enerji verimliliğine destek olarak, tüm doğaya ve insanlara çeşitli faydalar sağlayacaktır. Evlerde uygulanan en basit tasarruf yöntemlerinden biri; doğal aydınlatma yardımıyla suni ışık kaynaklarının kullanımını azaltmaktır. Doğal ışığın yanında aydınlatma sistemlerinin floresan veya LED ampullerle değişimi de enerji verimliliği ile tasarrufa destek sağlar. Kullanılmayan cihazların fişlerinin çekilmesi veya kapalı tutulması bir diğer tasarruf yöntemidir. Bazı çoklu priz modellerinde kullanılan tek noktadan şalterli prizler toplu cihaz kapatılmasında fayda sağlayabilir. Özellikle bilgisayar veya  televizyon gibi cihazlar açık bırakıldıklarında çok enerji tüketir. Bu cihazların kullanılmadıklarında kapalı kalması tasarrufa büyük ölçüde destek olacaktır.